Қолданылған әдебиеттер тізімі

           Егер қоғамның жарғысында өзгеше көзделмесе,оны бөлу кезінде әрбір акционер қайтадан ұйымдастырылған қоғамдардың шығарған акциялардың жалпы санына оның акцияларының проценттік арақатынасына тең болатын жаңадан пайда болған қоғамның шығарған акцияларының жалпы санына өзінің акцияларын проценттік арақатынасын сақтайды.

             Қоғам оның акционерлерінің жалпы жиналысында бөліну туралы шешім қабылданған сәттен бастап бұл шешім туралы қабылданғаннан кейін туындаған міндемелер бойынша несие берушілерге хабарлауға міндетті. Қоғам акционерлерінің жалпы жиналысы бөліну туралы шешім қабылданғаннан күннен бастап екі ай мерзімде өзінің барлық кредиторларына бөліну туралы жазбаша хабарлама жіберуге және баспасөз басылымында тиісті хабарландыру жариялауға міндетті . Хабарламаға бөліну балансы, сондай-ақ жаңадан пайда болған қоғамның әрқайсысының атауы, орналасқан жері туралы мәліметтер қоса беріледі. Қайта ұйымдастырылатын қоғамның несие берушілері хабараламаны алған күнне бастап екі ай мерзімде қоғамннан қоғамның тиісті міндеттемелерін мерзіміннен бұрын атқаруды және залалдарды өтеуді талап етуге хақылы. Қоғамнан бөліну нәтижесінде пайда болған қоғамдар қайта ұйымдастырылған қоғамның міндеттемелері бойынша бірлескен жауапкершілікте болады.

             Қызметін тоқтат бастан қайта ұйымдастырылатын қоғамның мүліктерінің құқықтарының және міндерінің бір бөлігін өткізу мен бір немесе бірнеше қоғамды құру қоғмады бөлініп шығуы болып танылады.

            Қайта ұйымдастырылатын директорлар кеңесі акционерлердің жалпы жиналысын қарауына бөлініп шығу нысанында қоғамды қайта ұйымдастыру туралы. Бөлініп шығарудың тәртібі мен шарттары бөлініс балансы туралы және жаңа қоғам құру мәселелерді енгізеді. [10]

           Қайта ұйымдастырлатын қоғам акционерлерінің жалпы жиналысы бөлініп шғу нысанында қайта ұйымдастыру , жаңа қоғамдар құру және қайта ұйымдастырылатын қоғамның бағалы қағаздарын құрылатын қоғамдардың бағалы қағаздарына айырбастау туралы тәртібі және бөлініс балансын бекіту туралы тәртіпте шешім қабылдайды. Қоғамның бөлініп шығуы кезінде қайта ұйымдастырылатын қоғамның құқықтары және міндеттері бөлініс балансына сәйкес оған өтеді.                                                                                                                                                                                                                                    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2  акционерлік ҚОҒАМ формаСЫНдағы ұйымның

    ресуртарын қолдануын  бағалау

 

2.1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің даму  тенденциялары мен ақуалын талдау

 

Қазіргі уақытта әрбір  коммерциялық банк өзінің жұмысын құру үшін стратегия мен амал-әдіс ойлап  табады. Банктің ресурстарын тиімді қалыптастыру үшін стратегиялық мақсаттарға үлкен мән береді. Осылайша, «Тұран Әлем Банк» АҚ стратегиялық міндеті банктік және қаржылық қызмет нарығында өзінің тұтынушыларына қызмет көрсетуде банктік өнімдер мен қызметтерді жоғарғы кәсіби білімді мамандардың соңғы жетістіктеріне сүйенген жаңа технологиялар саласын қолдануымен әрі жаңашылдығымен бәсекелестік шамасы бар және жоғарғы кірісті, жан-жақты қаржы бөлімшесі болып табылады.

Банктің стратегиялық мақсаты:

Корпорациялық нарықта:

• ұсынылатын банктік өнімдер мен қызметтердің нарықтағы орнын нығайту;
• кірісті тұтынушыларды тарту;
• ссудалық сөмкені, оның сапасын диверсификациялау;
• тұтынушылардың кірістілігін қызметтер комплексін ұсыну жолын ұсынумен ұлғайту.

Сату нарығында:

• нарықтағы өз үлесіне күресу;
• жаңа банктік қызметтерді кеңейту мен енгізу;
• үнемі тұтынушылар арқылы таза кірісті өсіру;
• кездейсоқ тұтынушылар арқылы ұстап отыруды азайту.

Бұл банктің амал-әдістік  мақсаты:

• іс-жүзіндегі тұтынушы базаны ұстап тұру;
• тұтынушы базаның шақыру стратегиясын дамыту мен кеңейту;
• жаңа түрлер мен аймақтағы өнімдерді дамыту (ипотека, лизинг, ломбард, смарт-карт, т.б.);
• жоғарғы кірістік банк өнімдері мен қызметтерді анықтау мен көбейту;
• ссудалық сөмкелер, қайтаруды қамтамасыз ету сапасын жақсарту;
• тәуекелділікті төмендетуді жоғарылату.

«Валют-Транзит Банк»  АҚ өзінің қызметін бес түрлі басымдылық бағыттары бойынша негіздеуде:

• сыртқы нарықтағы жағдайларды жан-жақты терең талдау және стратегиялық даму жорлдарын анықтау;
• жеке меншік қызметтер мен экономикалық көрсеткіштер және бәсекелестіктің өсуін қамтамасыз етуді әрдайым экономикалық талдау;
• тұтынушылар негізін зерттеу, тұтынушылар базасын кеңейту, сенімді қарым-қатынасты жолға қою;
• шығармашылық ізденіске лайық, бірдей алға ұмтылған ұжым құру;
• жаңа әрі табысты мәліметтерді, инновациялық банктік технологияларды енгізу, зерттеу және өңдеу. Бұл мақсаттардың барлығы таза кірісті үнемі ұлғайтып отыруға бағытталған.

«Валют-Транзит Банк»  АҚ даму тарихы 1996 жылдан бастау алды, бұл жылы Қарағанды акционерлік «Прима-банкінің» бақылаушы акция пакетін сатып алды, ондағы бекітілген капитал сол кезде 2 млрд. тенгені құрады. Бүгінгі күні бекітілген капитал 1,3 млрд. тенгені құрап отыр. Осы уақытқа дейін банктің жеке капиталы 206 млн. 2,7 млрд. тенгеге өсті. Әринебанктің кірісі де өсті. Тұтынушылар саны қазіргі күні 500 мыңнан астам.  «Валют-Транзит Банк» АҚ Қазақстан Республикасы территориясында аймақтық банктердің филиалдары ең кең тараған, есептеу-кассалық бөлімшелері мен айырбастау орындары бар.

«Валют-Транзит Банк» АҚ – тұрғындардың салымдарына кепілдік (қауіпсіздендіру) беруші Қазақстандық қорға қатысушы; оның акциялары, облигациялары А Қазақстандық қор биржасының листингісінде беделге ие. Өзінің күнделікті қызметінде банк халықаралық «Reuters» мәліметтік жүйені, халықаралық SWIFT және Western Union төлеу жүйесін  қолданады, ол өз кезегінде әлемнің 209 елінің 188-іне тез арада ақша аударуға мүмкіндік береді. .[11]

Қазіргі уақытта банк келесі қызметтерді ұсынады: заңды  және жеке тұлғаларға тегін банктік  есеп-шот ашуға және жүргізуге; қолма-қол ақшаны қабылдау және тарату; ақшаны есеп-шотқа қайтару қызметі; есеп-шот ашпай-ақ бір мәртелік екі сағатта жеткізілетін ақша аудару қызметі; коммуналдық төлемдерді қабылдау; банктік кепілдіктерді ұсыну; заңды және жеке тұлғаларды несиелеу; теңге және шетел валюталар түрінде  заңды және жеке тұлғалардан депозиттер қабылдау; есеп-шотты жедел басқарудың бағдарламалық қамтамасыз етілуін бекіту; әртүрлі сала бойынша қаржылық кеңес беру; құндылықтарды сейфтік сақтау; ақша мен материалдық құндылықтарды инкассациялау; шетел валюталарын тұтас алушы тұтынушылар үшін жеңілдікпен сату және сатып алу және т.б. Мұндай қызметтерді ұсыну банктің таза кірісін тұрақты өсіруге мүмкіндік береді.

2003 жылдың шілде айында  «Валют-Транзит Банк» АҚ Қарағанды облысы әкімиятымен әріптестікке ауылдардан қызу қолдау тапқан әрі құптаған келісім туралы меморандумға қол қойды. Бұл маңызды құжат ауыл экономикасы мен ауылдың әлеуметтік мәселелерін шешуге бағытталған мемлекеттік және аймақтық бағдарламаны жүзеге асыруға бағытталған. Ауылдармен күнделікті аудандық байланыстар аудандық агроөнеркәсіптік «Валют-Транзит Банк» АҚ басқармасы іске қосылды, мұнда егістік пен фермалардағы өнімдерді өңдеуге арналған әртүрлі кәсіпорындар мен өндірістерді дамытуға инвестиция салу жоспарлары өңделуде. [20].

Қазақстанда соңғы жылдары  болып жатқан экономикалық көтерілудің  арқасында ҚР ұлттық банк тарапынан  есептік бақылау арқылы банктік  сектор өте жылдам кеңейді. Сондай-ақ, «Альянс-Банк» те тез арада өсіп шықты, ол 2002 жылы қазақстандық банктердің ішіндегі ең жоғарғы деңгейдегі белсенділікті көрсетті – 168%, дегенмен ол бір жыл бұрын ғана шағын аймақтық банк болатын, оның бұрынғы аталуы «Ертісбизнесбанк» болатын. 2001 жылы жанындағы ірі компанияларды өзіне қосып алғаннан кейін, оның ішінде «Алматықұс» ОАО ірі тамақ өнімдері шығаратын өндірісті алғаннан соң, банктің беделі бірнеше есе өсті, ал оның топ-менеджменті ірі қазақстандық банктердің кәсіби тобымен күшейтілді. 2001 жылдың наурызында «Ертісбизнесбанктің» аталуы «Альянсбанкке» ауыстырылды, ал оның бас ғимараты 80% капитал өтетін елдің қаржылық астанасы – Алматы қаласына көшірілді. «Альянсбанктің» қаржылық көрсеткіші 2005 жылы банкті Қазақстанның ең ірі он банкінің қатарына көтерді. Банктің 2004 жылғы кірістілігі 74% құрады, немесе 2,2 млрд. теңге болды, ал белсенділігі 2004 жылдың басында 8,2 млрд. болса, 2005 жылдың басында 22 млрд. теңгеге өсті. Мұның бәрі несиелеу мен құнды қағаздар операциялары негізінде өсті, бұл өсімді 2,3 пен 6,4 есеге ұлғайтты. Сонымен қатар, депозиттік сөмке 2,8 есеге өсті, бұл дегеніміз банктің тұтынушылық базасын үш есеге өсіртіп – 31 мыңға көтерді. Банктің бекітілген капиталы қосымша акциялар эмиссиясы арқасында жыл басында 820 млн. теңге көлеміндегі сомадан 2 млрд. теңгеге немесе 165% өсті. Банк сонымен қатар, екінші деңгейдегі капиталды көтеру үшін алғашқы арақашықтық облигацияларын шығарды.

«Темірбанк» АҚ өзінің амал-әдісін экономиканың түрлі саласындағы  ірі кәсіпорындарға қызмет көрсету  бойынша құрып отыр: мұнай өндіруші, газ шығарушы, энергетикалық, транспорт, ауыл шаруашылығы, өндіріс пен сауда, орта және шағын бизнес. Бұл банктің негізгі қағидасы тұтынушыға икемділік пен ең тамаша қызмет көрсетуді ұйымдастыру болып табылады. Банк тұтынушыларға арнап үнемі жаңа қызмет түрлерін талдауда, әсіресе 12 ай мерзіміне $ 1000 кем емес сомадағы салым немесе теңге және евро жабдықтаған тұтынушылар сый ретінде медициналық қауіпсіздендіруді ала алады.

Іс жүзінде барлық дерлік коммерциялық банктер $ 500 кем  емес салым салғандарға қарай үнемі ұтыс ойындарын өткізіп отырады.

Қазіргі уақытта, «Ресей-Қазақстан» бағдарламасы әрекет етіп отырған шақта, «Каспийский» және «Сибакадембанк» (Ресей) коммерциялық банктерінің бағдарламасы аумағында екі елдің кәсіпкерлері өздерінің қаржылық ағымдарын - серіктес банктер көмегімен бағыттау туралы әріптестік келісіміне қол қойды. Альянс банктері ұқыпты әрі өз мерзімінде есептесу мен сыртқы келісім-шарттың қаржылық кепілдігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. [24]

Жүргізілген зерттеулер көмегімен келесі қорытындыға келуге болады, яғни Қазақстанның коммерциялық банктері тұрғындарға сапалы қызмет көрсетуге бет бұрып, банктің жаңа технологияларына аса зор мән беруге ұмтылуда, өз қызметтерін белсенді жүзеге асыруда, банктің кірістілігін тұтынушыларға сапалы қызмет көрсету арқылы ұлғайтуға тырысуда. Дегенмен, ҚР коммерциялық банктері өзара қатыгез бәсекелестік күресі жағдайында еңбек ететінін ескеру керек. Сондықтан да, қаржылық ресурстарды «өмір үшін күресте» маңызды фактор ретінде әрмен қарай таза кіріс көзі ретінде қарап басқаруды жетілдіруді қарастыру қажет.

Жалпы алғанда зерттелініп жатқан банктер талаптарға сай әрі қазіргі  заманғы жан-жақты банктерге тән  сапаларға ие. Қазіргі уақыттағы  банктердің өткізіп жатқан барлық іс-шаралары таза кірісті көтеру мен қаржылық нәтижелерді жақсартуға бағытталған.

Біз профессор Н.К.Күшіковтың «көлемі  жағынан шағын капитализациялар ірі банктік корпорацияларға  қарағанда өзінің «төменгі» сатысында  олардан кеме емес, қайта нарықта  беделді орынға ие, кейде тиімдірек. Бұл жерде мемлекеттік бақылаушы  органдары біздің орта және шағын банктеріне тек абсолюттік тұрғыда бағалап қана қоймай, сондай-ақ маңызды қаржылық-экономикалық көрсеткіштердің өсу динамикасына қарай бағалауға мән беруі керек» деген пікіріне келісеміз. [25]

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының «Банктер мен банктік қызмет туралы» Заңындағы 50 бабы бойынша, «банктік құпияға қолма-қол ақша көлемі туралы мәліметті, депозиттің банк есеп-шотындағы нөмірі мен иесі туралы, банктің тұтынушысы мен корреспонденті туралы, ақша қозғалысы мен ондағы ақша қалдығы, банк есеп-шотындағы ақша қалдығы жайында, банк операциясы (банк операцияларын жүргізудегі жалпы жағдайлардан өзгесі), сондай-ақ сейфтік жәшіктерде, сөрелерде және банк ғимаратында сақталып жатқан нақты ақша мен оның иесі, тұтынушы мүлкінің құны туралы мәліметтер енеді» деген мағлұматты ескеріп өту керек. [26]

Алайда әлемдік қауымдастық  бұл бапты қайта қарау керек  дегенді айтады, мұнда банктік  ақшалардың шығу тазалығы жайында сөз  қозғалып отыр. Банктің тек толық  шынайы тазалығы ғана осы проблманы шешуге көмектеседі.

Қазіргі заманғы қазақстандық экономикадағы  ең өзекті проблемалардың бірі бизнестің  жеткілікті деңгейде шынайы болмауында болып отыр. Әсіресе, банктерден қарыз алушылардың ұсынған есебінде қолданылатын фискальды есеп беру, шын мәнісіндегі істің жағдайынан айырмашылықтары болады. Нәтижесінде, Қазақстанның Ұлттық банкі Инструкцияларына сәйкес құрылған банктердің құрған қорлар көлемі шындыққа сәйкес бола бермейді. Қазақстанның Ұлттық банкінің құрап отырған қорлары несие тәуекелділігі мен көлемін реттеуге бағытталған нормативтік базаны жетілдіру процесін жалғастыру қажеттілігін көрсетеді. Мұндай күрделі жағдайдан шығар жол – экономикалық жүйенің институционалдық дамуды бизнесті заңдастыру, есеп беруді қайта қараудан табылады.

Қазақстандық ғалымдар (А.А.Ильясов, А.К.Гилимов) «Қазақстандағы банк жүйесі қызметін жетілдірудің маңызды бағыты, коммерциялық банктердің қаржылық жағдайын талдау әрі оның тұрақтылығын көтерудің теориясы мен практикасын әрі қарай өңдеу келесі бағыттар бойынша жүзеге асады:

• ҚР Ұлттық Банкімен бірлесіп коммерциялық банктің басшылығымен келісе отырып банктерді рейтінгілік бағалаудың ортақ әдісін талдау;
• Банктің қаржылық жағдайын толық әрі бәрін қамтушы автоматизация мен компьютеризациялау, банк жұмысының нәтижесін бағалау үшін бағдарламалық қамтамасыз етуді жетілдіру. [27]

Бұл пікірді сондай-ақ, бүгінгі күні Қазақстан экономикасы  мен банктері үшін жеке алғандағы  әрбір банктің тұрақты қызметі  маңызды мағынада болып табылатынын  ескеру керек.

Агрегаттық сандық көрсеткіштер динамикасына қарай, 2005 жылдың басында Қазақстанда коммерциялық банктердің жаңа эволюциялық кезеңі бастау алды. Біз оның негізгі белгілерін көрсетуге тырысамыз:

1.01.2005ж. 3 ірі банк жағдайы  бойынша өзіне барлық банк  жүйесіндегі 88% белсенділікті тартып  алады. Қазақстандық банк секторы концентрациясының деңгейі 62% сәйкес келеді, ал Австралияда - 65%, Бельгияда - 64%, Грецияда - 79%, Нидерландта - 76%, Швецияда - 89% (әлемдік Банк берілгендері бойынша).

2. Қарастырылып жатқан тенденцияның өсімі коммерциялық банктердің жариялаған үкімдік капиталының сомалық көлемінің дефиляциялық өсімінде оның тұрақтылығын байқатады. Шын мәнісінде, банктердің жеке қаражаты (капиталы) бекітілген капиталға қарағанда өте жәй өсуде. Ұлттық Банктің берілгендері бойынша барлық коммерциялық банктердің жеке капиталы 13% ұлғайды, ал бұл кезде банктерің нетто-белсендігі небәрі 3% азайған. Нәтижесінде, 2005 жылдағы капитал көрсеткіші (капитал/белсенділік қатынасы) 16,7% болды, ал 2004 жылдың қорытындысы бойынша бұрын 11,8% болған. Банктер арасында едәуір  динамикалық прогресс байқалады. Мамандардың бағалауы бойынша, 3 ірі банктер ішінде өткен жылға қарағанда капиталдың төмендеуі аса шамалы болды (7,75 тен 7,12 дейін), ал 2005жылы капитал-белсенділіктің қатынасы соңғы 2,5 жылдағы мәліметте 9,44% өскені байқалды. Бұл дегеніміз жеке таза кірісті өсіру үшін банктердің қолайлы салыстырмалы қаржылық жағдайын көрсетеді. [27]