Қолданылған әдебиеттер тізімі

МАЗМҰНЫ

 

КІРІСПЕ

 

1 Нарық жағдайында акционерлік қоғамның Жай жәнЕ

    жай емес түрде қалыптасуы мен қызметтері

          1. 1 Акционерлік қоғамдардың қалыптасуы

1.2  Акционерлік қоғам қызметтерінің ерекшеліктері

      

2 акционерлік ҚОҒАМ формаСЫНдағы ұйымның

    ресуртарын қолдануын бағалау

2.1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің даму  тенденциялары мен ақуалын талдау

2.2 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі адам ресурстарын басқару

3  КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ

    РЕТІНДЕДАМУЫНЫҢ  НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ

3.1 Коммерциялық банктердегі ресурстарды басқарудың стратегияларын қалыптастыру жолдары

3.2 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі кірістер мен шығыстар құрылымын оптимизациялау

 

   ҚОРЫТЫНДЫ

 

   Қолданылған әдебиеттер тізімі

 

   ҚОСЫМША

 

 

 

КІРІСПЕ

          Нарық тек қана өмір менталитетін өзгертіп қана қойған жоқ,басқарудың  жаңа функцияларын нарыққа енгізді (фирманы басқарудың ұйымдастырушылық құрылымындағы өзгерістер).

Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан экономикалық әлеуметті және саяси жаңарудың жылдамдату жолында» деген халыққа Жолдауында «біздің стратегиялық міндетіміз – бәсекеге қабілетті елдер арасында лайықты орын алу» деп белгіленген. Осыған байланысты алға қойған мақсатқа жетуде экономикалық субъектілердің қызметін тиімді басқару үлкен рөл атқарады, соның ішінде экономикалық тіршілік ортасы- акционерліқ қоғамдар болып табылады.

         Еліміздегі рыноктық қарым-қатынастың дамуы экономикалық саясатын бара-бар жүзеге асуын талап етеді,бұл акционерлік қоғамдарыдың қызметін тиімді дамуына жолданған.

        Қазіргі таңда  халық шаруашылығында бұрын болмаған құрылым элементтерінің өтімділігі пайда болды. Бұрын да жабдықтау және өткізу бойынша проблемалар болған. Орталықтан жоспарлау жағдайында бұлар басқалай шешілген,қазіргі таңда шаруашылық қызметтер өз бетінде шешімді. Бүгінгі күндегі ең күшті техникалық жетістікткр (барлық жағдайдағы мүмкіндіктер) қарастырылмаса жабылуы мүмкін,өйткені ооның өніміне тұтынушылардың сенімі нық болмаса, тиімділік бермей қалуы мүмкін.

Мемлекеттің қазіргі  экономикалық даму кезеңі  акционерлік  қоғамдарды ғылыми басқарудың талаптары  жоғарлауда. Біздің дамушы ғасырымызда  кез-келген акционерлік қоғамдардың  дамыу шарты ойдағыдай қалыптастыруы аса маңыздылықпен алға басуда.

Акционерлік қоғамның басқару құрылымы және оның бөлемшелері  арнайы маманданған орган болуы  керек,маркетингпен айланысатын,өнімді қандай сапамен, санмен,қандай қызмет түрлерін көрсетумен,өндіріп жатқан немесе өндіруге тиісті өніміне немесе қызметі тұтынушылар таба алама деген сұрақтарға көп көңіл бөлінеді.

           Акционерлік қоғамның басты мақсаты - өз ресурсын барынша тиімді қолданып,пайда табу болып табылады. Сондықтан ұйым ресурстарды басқарудың басты стратегияларын таңдау, ұйым қызметінің дұрыс ұйымдастырылуы, ұйым ресурстарын басқару әдістерінің, сонымен қатар ұйымдағы кірістер мен шығыстарды оптимизациялау маңызды болып саналады. Бизнес стратегиясындағы бірлік бұл -  өте нақты өндірістік өнім немесе оның тасымалдануы әрине кеденмен байланысты. Бизнес стратегиялық бірліктің мақсаты өндіреді,ал маркетинг,дистрибьютерлік қызметпен басқалар жұмыс жасуы керек. Нақты, жақсы стратегяи ұйымының сұрақтарын дұрыс шешеді. Стратегияны бөлшектерге бөліп өңдеуге болмайды, өйткені байланыс үзіледі. Құрылымдық бірліктің корпарацияға қатысты проблемасы оның функцияларын орталық шетел тәжірибесінде  70 жылдарының  басында жекешелендірудің  жағында шешіліп қойылған. Соңғы 10 жыл ішінде тәжірибеде менеджерлерге арнайы өкілеттік берілген, басшының қатысуынсыз менеджер шешім қабылдап, жұмысты жүргізе береді. Әрине өкілеттілікті өзіңе жүктелген қызмет барысына ғана қолдана алады. Бұл жағдайға басшы менеджер орта буындағы бөлім менеджерлері толық қаржылық және материалдық жауапкершілікті өз мойнына алады. Бөлім менеджерлері бірігіп өздерінің техникалық және экономикалық идеяларын жүзеге асырса,онда компания табыс табады. Орталықтандырылмаған басқару құрылымы қазіргі таңда және нарықта “қозғалмалы” болып келеді.

 Басқару буындары арасындағы деңгейлердегі дұрыс жіктеу қажет. Орталықтандырылмаған басқару құрылымындағы корпорация жалпы корпорациялық деңгей және өндірістік – шаруашылық деңгейлерге бөлінеді. Бұл жағдайда аппарат бөлімі өндірістік – шаруашылық қызметтің нәтижесіне, өнімнің бәсеке қабілеттілігіне, жоғарғы басшылық ұзақ мерзімдік жоспарлау және сыртқы байланысты кеңейтуге жауап береді.

 Акционерлік қоғамның тағы бір маңызды мәселелерінің бірі – адам ресурстарын тиімді басқару. Бұл басты,бір мақсаттағы басқаруды әрбір облыстарға сапалы түрде жүзеге асыра алмайсың. Ұйым персоналдардың шешімімен санасуы керек. Сол үшін персоналдарға мотивацияны кең көлемде қолдану қажет, өйткені олар фирманың жұмысын алға жылжытады және фирманың тікелей ішінде жүріп басқаруға қатысады. .

Қазақстандағы рынок ерекшелігін ескере отырып, оның жиі тез өзгеруі ретінде мекемелердің сыртқы және ішкі жағдайларын айтуға болады, ұжымдардың дамыту жүйесі оның  тек қана ойдағыдай дамуы ғана емес,сонымен бірге оның өміршендігін де анықтайды.Ғылыми-техникалық прогрестің жылдам дамуы кезеңінде жетістікке жеткен отандық және шет елдер тәжірибесі көрсетіп тұрғандай акцмонерлік қоғамдарының қызметі барысында дұрыс бағыт – бағдар ұстануы маңызды болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 Нарық жағдайында акционерлік қоғамның Жай жәнЕ

жай емес түрде қалыптасуы мен қызметтері

 

          1. 1 Акционерлік қоғамдардың қалыптасуы

 

Акционерлік қоғамнан біз коммерциялық ұғым түсінеміз,жарғылық капитал негізінен нақты бір  акция санына тең,қоғамға қатысушылар,қоғамға  қатысты міндеттемелік құқықтарын куәландырады. Акционерлер қоғам міндеттемесіне жауап бермейді және өз қызметіне байланысты тоқырау тәуекелін өз мойнына алады.

Акционерлік қоғамның өз қатысушыларының мүлкінен оқшауланған  мүлкі болады,өз міндеттемелері бойынша  өз мүлкі шегінде жауапты болады және өз қатысушылары бойынша жауап бермейді.Құрылтайшылар акционерлік қоғамның міндеттемелері бойынша қоғамның жарғылық қорына салынған салымның толық төлемеген жағдайда олар салығының төленбеген бөлігі шегінде ортақ жауап береді.

 Акционерлік қоғам – заңды тұлға және өзінің жеке мүлкінің еркін балансын есептей отырып жеке  мүліктік емес және мүлікті өз атынан жүзеге асыруға қажет әр-түрлі қызметтің түрлері бойынша азаматтық құқық пен міндеттеме алуға болады. .[1]

Акционерлік қоғам қызметі бағалы қағаздар мен акцияның іс-әрекеті нәтижесінде пайда алуға бағытталған 2005 жылға дейін акционерлік қоғам – жабық және ашық болып бөлінеді.

Қатысушылары  - өздеріне тиесілі акцияларды басқа  акционерлердің келісімісіз бөліп  бере алатын акционерлік қоғам ашық акционерлік қоғам(ААҚ) болып табылған. Ашық акционерлік қоғам өзі шығаратын акцияларға ашық түрде жазылу жүргізуге және оларды заңдармен белгіленген жағдайларда еркін сатуға құқықтары болған еді.

Акциялары тек  өз құрылтайшылары немесе алдын – ала белгілденген өзге адамдар арасында таратылатын акционерлік қоғамды Жабық акционерлік қоғам(ЖАҚ) болып табылған. Жабық акционерлік қоғам өзі шығаратын акцияларға ашық түрде жазылу жүргізуге не оларды сатып алуға өзгеше түрде адамдардың шектеусіз тобына ұсынуға құқығы жоқ.

 Қоғамды қайта құрыға болады және оның мемлекеттік тіркелуі күнінен бастап мекеме қатарына санаймыз. .[2]

 Қоғамның негізгі құжаты жарғы, ол қоғаммен оның акционерлері,барлық жазылған міндеттер мен құқықтары тиісті міндеттері жазылған ереже.                                                                         

 Акционерлік қоғам акционерлер жиналысының шешімі бойынша қайта құрылуы немесе таратылуы мүмкін. Акционерлік қоғамды қайта құрудың және таратудың өзге негіздері мен тәртібі жарғыда белгіленеді.

 Акционерлік қоғам тек қана жауапкершілігі шектеулі серіктестік болып қайта құрылуға құқылы.

 Кирима және Мефодия үлкен энциклопедиясы былай анықтайды: “Жарғылық қоры акциялардың нақты құнына тең белгілі бір санына бөлінген серіктестік акционерлік қоғам деп аталады. Акционерлік қоғамның қатысушылары оның міндеттемелері бойынша жауап бермейді және өздеріне тиесілі акциялар құны шегінде қоғамның қызметіне байланысты болатын залалдар шегуге тәуекел етеді.”

 Акционерлік қоғам заңды тұлға болып табылады.Фирмалық атауы,тіркелгенфирмалық белгісі,өз атауы мен белгісіне сәйкес мөрі болады.

 Акционерлік  қоғамның атауы ( толық және  қысқартылған) міндетті түрде көрсетілуі  керек:

• қоғаммның үлгісі(типі)
• айналысатын қызметінің мәні(пәні,предмет)
• басқа қоғамнан айырмашылығы туралы мәліметтер

     Акционерлік қоғамның атауларын әр елдің мемлекеті тұжырымдап береді. Фирмалық атаумен бірге акционерлік қоғам “АҚ” деген фраза жазылады. Мысалы, “Сусындар” АҚ, “АТФ” банкі АҚ.

      Акционерлік қоғам толық өзін - өзі басқару үлгісінің шаруашылығына байланысты сұрақтарды,шаруашылық шешімдерді қабылдау,өткізу,бағаны белгілеу,еңбек ақыны төлеумен  таза табысты бөлумен өзі айналысады.

      Заңға қарсы емес барлық құқық берілетін шаруашылықпен қызмет атқаруға болады. Акционерлік қоғамның қызметі жарғыда көрсетілген қызметпен ғана шектелмейді. Акционерлік қоғам өкілеттік иемденуге және Қазақстан Республикасының облысында,қаласында өз филиалдарын ашуға құқылы.

      Акционерлік қоғамның қатысушыларының салымында ғимарат,құрылыс, құұрал-жабдықтар және басқа да материалды бағалықтар:жеке ойшылдық, жер мен шұғылдануға берілетін құқықтар,табиғи ресурстар болуы мүмкін.

 Салынған мүліктің құнын қоғамның қатысушылары бірлесіп анықтайды.

 Өз үлесін капиталға салынғаннан кейін,акция табысынан акционер қоғамнан өз салымын қайтарып алуға құқығы жоқ, соңғы жағдайға тек қана заңмен немесе қоғам жарғылығында қаралады. .[3]

 Акционерлік қоғам заңды  тұлға ретінде шаруашылық қызметтің нәтижесінде өндірілген өнімге,коммерциялық қызметтен алынған табысқа,қатысушылардың берген мүлікке бойынша иелік ете алады.

 Акционерлік қоғам акционерлердің жалпы жиналысының шешімі бойынша акцияларды нақты құнын өсіру немесе қосымша аакциялар шығару арқылы жарғылық қорын өсіруге құқылы.

 Акционерлік қоғам акционерлердің  жалпы  жиналысының шешімі бойынша акциялардың нақты құнын кеміту арқылы,не циялардың жалпы санын қысқарту мақсатында олардың бір бөлігін сатып алу арқылы жарғылық қорды азайтуға құқылы, бірақ ол заңда көзделген ең төменгі мөлшерден кем болмауы керек.

          Нарық тек қана өмір менталитетін өзгертіп қана қойған жоқ,басқарудың  жаңа функцияларын нарыққа енгізді (фирманы басқарудың ұйымдастырушылық құрылымындағы өзгерістер), бұрын болмаған сондай-ақ, құрылым элементтерінің өтімділігі пайда болды. Бұрын да жабдықтау  және өткізу бойынша проблемалар болған. Орталықтан жоспарлау жағдайында бұлар басқалай шешілген,қазіргі таңда шаруашылық қызметтер өз бетінде шешімді. Бүгінгі күндегі ең күшті техникалық жетістікткр (барлық жағдайдағы мүмкіндіктер) қарастырылмаса жабылуы мүмкін,өйткені ооның өніміне тұтынушылардың сенімі нық болмаса, тиімділік бермей қалуы мүмкін.

 Акционерлік қоғамның басқару құрылымы және оның бөлемшелері арнайы маманданған орган болуы керек,маркетингпен айланысатын,өнімді қандай сапамен, санмен,қандай қызмет түрлерін көрсетумен,өндіріп жатқан немесе өндіруге тиісті өнімінеее немесе қызметі тұтынушылар таба алама деген сұрақтарға көп көңіл бөлінеді. .[3]

  Қазір жаңа бөлімше пайда болды:”тұтынушылармен қарым – қатынас орнату), қоршаған ортаның проблемасы “қоғаммен байланыс”. Жаңа функцияның бір айырмашылығы – корпарацияның ұйымдық дамуы. Оның мазмұны: ұйымдық құрылымды басқарудың келешектегі жоспары, орталықтандырылған және орталықтандырылмаған ара қатынастың өзгерісін жобалау,корпорациядағы әртүрлі топтардың  басқару үлгісіндегі іс - әрекеттің тиімділігін бағалау.

  Фирма ішіндегі басқарудың негізгі функциясы фирма стратегиясы анықталады.орталықтан басқарудың жоспарлы экономика бұл функция қатыспайды.

  Стратегияны таңдау – директорлар кеңесінің жұмысы. Бас директор кеңесінің басты тұлғасы болғаннан кейін оның шешімі таңдау стратегиясына әсер етеді, таңдау стратегиясы   акционерлік қоғамның  жұмысын толығымен жүзеге асыратындай болуы қажет.Стратегияда күшті нақты артықшылық көріну керек.

  Акционерлік қоғамның мақсаты - өз ресурсын барынша тиімді қолданып,пайда табу.

  Бизнес стратегиясындағы бірлік бұл -  өте нақты өндірістік өнім немесе оның тасымалдануы әрине кеденмен байланысты. Бизнес стратегиялық бірліктің мақсаты өндіреді,ал маркетинг,дистрибьютерлік қызметпен басқалар жұмыс жасуы керек. Нақты, жақсы стратегяи ұйымының сұрақтарын дұрыс шешеді. Стратегияны бөлшектерге бөліп өңдеуге болмайды, өйткені байланыс үзіледі. Құрылымдық бірліктің корпарацияға қатысты проблемасы оның функцияларын орталық шетел тәжірибесінде  70 жылдарының  басында жекешелендірудің  жағында шешіліп қойылған. Соңғы 10 ішінде тәжірибеде менеджерлерге арнайы өкілеттік берілген, басшының қатысуынсыз менеджер шешім қабылдап, жұмысты жүргізе береді. Әрине өкілеттілікті өзіңе жүктелген қызмет барысына ғана қолдана алады. Бұл жағдайға басшы менеджер орта буындағы бөлім менеджерлері толық қаржылық және материалдық жауапкершілікті өз мойнына алады. Бөлім менеджерлері бірігіп өздерінің техникалық және экономикалық идеяларын жүзеге асырса,онда компания табыс табады. Орталықтандырылмаған басқару құрылымы қазіргі таңда және нарықта “қозғалмалы” болып келеді. Орталықтандырылған басқару жүйесіне бұрынғы совет үкіметін айтуға толық болады.