Сәби шақтағы балалардың дене тәрбиесі

 Жеке гигиеналық дағдыларын  қалыптастыру – баланың үнемі  ұқыпты боуын, киіміндегі ақаулықты  өздігінен немесе ересектің көмегімен  жою икемдігілігін жорамалдайды. Гигиеналық тәрбие және үйрету  мен мәдени мінез-құлық тәрбиесі  тығыз байланысты.Сондықтан сәбилер  тобынан бастап балалар тамақтану  кезінде үстел басында дұрыс  отыруға, тамақты мұқият және  баяу шайнап, асхана аспаптары  мен сүлгілерді қолдана алулары  үйретіледі.

Ал асханадағы кезекшіліктер, тек қана үстелді дұрыс жабдықтап қана емес, сонымен бірге кезекшілікке кіріспес бұрын міндетті түрде қолдарын тазалап жуу, өзін тәртіпке келтіру, шашын тарауы керек.        

 Мәдени-гигиеналық дағдыларына  тәрбиелеу міндеттерін шешуге  көптеген педагогикалық тәсілдерді  баланың жас шамалық ерекшеліктеріне  қарай қолданылады.(Тура үйрету, көрсету, іс-әрекеттерді орындау жаттығулары, дидактикалық ойындар, т.б.)

Ең бастысы балаға мәдени-гигиеналық немесе жеке-гигиеналық дағдыларды бойына сіңдіру үшін оған гигиена ережелерін жүйелілігін сақтау керектігін үнемі естеріне салып отыру және қойылған талаптарды біртіндер күрделендіру қажет. Жәнеде әрекеттерді нақты да  дәл орындауына бірізділікпен жету керек.

Мәдени-гигиеналық дағдыларды сәбилер тобының балалары арнайы бағытталған ойын әрекеттері арқылы оңай меңгереді, ал ересек тобында сөздік және көрнекілік тәсілдер арқылы, алуан түрлі мазмұнды каринкалар, белгілер арқылы үйретіледі. Мәдени-гигиеналық тәрбие дене тәрбие, айналамен таныстыру және экология сабақтары арқылы өткізіледі, онда көбінесе дидактикалық, мазмұнды-рөлдік ойындар және кішкене қойылым, рөлдерді бөлісіп ойнау әдіс-тәсілдері қолданылады.        

 МЖД балаларға тәрбиеші( кезкелген  ересек адам) үлгі екенінде ұмытпаған  жөн. Сондықтан ересектердің жағынан  балаларға қойылатын талап бірдей  болуы керек.

Қорытынды

Қорыта айтқанда тәрбиеші алдын ала балалардың білім деңгейі мен тәрбие жұмыстарын жоспарлау құжаттарымен мұқият танысады. Әр топтың жылдық сағат кестесі балабақшаның жабдықталуына,      жергілікті      ауа      райына,      әр      тоқсанда бағдарламаның өтетін бөліміне, спортты түрлеріне бөлінген сағат санына байланысты құрастырылады .Нәрістелік жастағы бірінші топтағы балаларға жеке ерекшеліктері арқылы сабақ 12-15 жаттығу мен уқалау (сылау, ысқылау, т.б.)  түрлері арқылы өтеді. Бұндай сабақтың ұзақтығы 8-10 мин. Нәрістелік жастағы екінші топтың сабағы екі топқа  бөлініп өтіледі: бір жастан бір жарым жасқа дейінгілерге 6 бала қатысады, ал бір жарым жастан екі жасқа дейінгіде 6-10 бала қатысады. Сабақ ұзақтығы 10-15 мин. Әр топқа  даму қалпы бірдей балалар жинақталады. Жалпы дамытатын, сабақты бір мезгілде неше бала ойнайтын таяқшалар, шеңберлер қолданады және қимылдың барлық түрі ретіменн орындалады. Сабақ тыныс алу мүмкіндігін де қарастырады

Мектепке дейінгі баалалар үшін сабақ түрі әр түрлі (екі жастан жеті жасқа дейін).

Дене тәрбиесі сабақтары – оқу-тәрбие жұмыстарының ең негізгісі түрі болып есептеледі. Сабақтың мақсаты – жаңа қимылды үйрену, бұрынғы өткендерді бекіту, дене сапасын тәрбиелеу. Олар төменгі және орта топтарда 20-25 минуттан аптасында 3 рет, ал мектепке дейінгі топтарда 30-35 минуттан өтіледі. Сабақ үш  бөлімнен тұрады: кіріспе, негізгі, қорытынды. Кіріспе бөлімінде жүру, жүгіру, би жаттығулары жасалынады. Негізгі бөлімде негізгі қимылдар мен қозғалыс ойындары сияқты жалпы дамытушы ойындар ойналады. Қорытынды бөлімде бәсең қимылды ойындар немесе қарапайым жүру орындалады.

Таңғы жаттығу – балабақшадағы ең маңызды сауықтыру шараларының бірі. Ол ағзаның белсенділігі мен жұмысқа қабілетін арттыруға арналған. Төменгі топтарда оның ұзақтығы – 5-10 мин., Дайындық тобында 12 – 15 мин. Ол үш бөлімнен тұрады: кіріспе (жүру түрлері), негізгі (негізгі бұлшықет бөлімдерін дамыту жаттығулары), қорытынды (қарапайым жүру).

Дене тәрбиесінің мезеті – тіл дамыту, математикалық сабақтарында зейінді аудару үшін қажетті ақыл-ой жұмысын арттыру қолданады. Ол шаруадан сақтайды, 2-3 жаттығумен 2-3 минут созылады.

Қорғаныс ойындары күнделікті серуен кезінде орындалады. Олар қозғалыс белсенділігін арттырып, көңіл-күйді жақсартады, ерік-жігерді шыңдайды. Балалар жылына 22-25 жаңа ойындармен танысады.

Пайдаланылған әдебиеттер

1.  Аммарин Б. А. «Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі» М. 1999.

2.  Ашмарин Б.А. Дене тәрбиесіндегі педагогикалық ізденістің ілімі мен әдістемесі. — М., ФиС, 1978

3.  Балалар мен жасөспірімдердің салауатты өмір салтын қамтамасыз 
етудегі дене тәрбиесі Республикалық ғылыми әдістемелік түтас жинақ 
бағдарламасы 2001-2005 жыддарға. Алматы 2001.

4. Дене тәрбиесі іліміне  кіріспе дене тәрбиесі институттарына  арналған оқу құралы.  Матвеев А. Т. редакциясы  М. ФИС. 1993.

5.  Дене тәрбиесі жэне спорт арқылы Қазақстан Республикасының халқын 
сауықтыру бағдарламасы. Алматы 1999.

6. Дене тәрбиесі мүғалімдеріне  арналған кітап.   Каюрова С. редакциясы

бойынша. -М., ФиС, 1973 Н.Дене тәрбиесінің ілімі мен әдістемесі. 26. 7. 7. Дене тәрбиесі институттарынға арналған оқу құралы.   Матвеев М., Говиков   А.Д. басқаруымен. 2-ші басылым. —М.:ФиС, 1976. Т.1,  2тарау.

8. Ұ.Б. Мұхамеджанова «Дене  тәрбиесі пәнінің әдістемесі»  Астана 2004ж

С. Қайжанов «Дене тәрбиесі» 5-6 сынып. Алматы 2001ж

9  Б. Төтенов «Қазақ спорт ойындары»  Алматы 1990ж.

10.  Ж. Қабланов «Спорт теминдерінің сөздігі мен тарихы»  Алматы 2002ж

11. Сағындықов Е. «Қазақтың  ұлтттық ойындары» Алматы Рауан 1991ж

12 Қазақстан Республикасының  Дене шынықтыру және спорт туралы заңы 1997ж.

13. Ұ. Ж. Мұхаммеджанова  «Дене шынықтыру пәнін оқыту әдістемесінің методиксын пайдалану жолдары» Астана 2007.

14.Т. Таймбетов «Дене тәрбиесі  жаттығулары сабағындағы жалпы  дамыту  жаттығулар және терминология». 2009ж.

15. Назарбаев      Н.Ә.      Қазақстан      2030:      Қазақстан      Республикасы Президснтінің Қазақстан халқына үндеуі. Алматы 1997. 256 бет.

16. Тілеулов «Дене тәрбиесі  ілімі мен әдістемесі» Шымкент 2003ж

17. Ә. Ж. Тілеулов        «Спорт құрлымдары»  Шымкент 2004.

18. Осокина Т.И. Бала-бақшадағы  дене тәрбиесі. -М.,1973

19. Хухлева Д.В. Мектеп  жасына дейІнгі балалардың дене  тәрбиесІ. М., 
1976

20. И.Фомин  И.А.,Филин  В.П.  Дене  тәрбиесінің жас ерекшелік  негізі.

22.М.,Фис, 1972 12. Дене тәрбиесі  іліміне  кіріспе. Дене тәрбиесі институттарына арналған оқу құралы. Матвеев Л.П. редакциясы бойынша. -М, ФиС, 1983 25.

23. Понамарев Н.И. Дене  тәрбиесінің элуметтік қызметі. -М., ФиС. 1974

24. 1980,-31-41. 18.Гриченко М.Ф., Саноян Г.Г.  Еңбек, денсаулық, дене тәрбиесі. -М., ФиС,1974 19.