Ішкі секреция безінің иондаушы сәулеге әсері

 

•   Тақырыбы: Ішкі секреция безінің иондаушы сәулеге әсері.

 

•   Орындаған:Мухамадиева М.ВС-309гр
• Тексерген: Джунисбаева С.

 

Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті

• Жоспары:

• Кіріспе

• Қорытынды

• .Қолданылған әдебиет

• Негізгі бқлім

• А)радиацияның иондаушы сәулеге әсері

• б)Иондаушы сәуленің сілекей безіне әсері

• В)Иондаушы сәуленің қарынға әсері

• Г)Иондаушы сәуленің  Қарын асты безіне әсері

• Д)Иондаушы сәуленің бұғақ безіне әсері

 

Кіріспе

 

КІРІСПЕ

Радиоактивтіліктің көрінісі болып табылатын иондаушы сәулелердің ашылуы ғылыми техникалық прогрестің дамуы үшін иондаушы сәулелермен атом энергияларының кең масштабта қолданыу атом ядроларының синтезі және бөліну реакцияларында, өндірістік қиындықтардың өсулерінде, қоғамдық байлықтың жоғарлауында, науқас адамдардың емі мен диагностикасын анықтауда қолданылады. Радиоактивті заттар металлургияда, машинақұрылымында, химиялық өндірістерде, ауыл шаруашылығында, медицинада және көптеген ғылыми зерттеу лабораторияларында қолданылады. Белсенділіктің жоғарлауы, радиоулылығы, физикалық химиялық қасиеті, сонымен қатар оның қолданулары әртүрліліктермен ерекшеленеді. Радиоактивті заттар қатты, сұйық және газ түрінде қолданулары мүмкін. Радиоактивті заттар ағзаға түскен кезде ең алдымен критикалық ағзаларға - радионуклеид депосына және маңайындағы тіндерге әсер етеді. Радиоактивті заттар ағзада ерекше таралады. Йодтың радиоактивті изотоптары қалқанша безін зақымдап, қатерлі және қатерсіз ісіктерді тудыруы мүмкін. Иондаушы радиация тудыратын тіндік және жүйелік сәулеленулер негізінде ағзадағы тіндер мен сұйық ортадағы құрылымдық компоненеттердің клеткалық және молекулярлық деңгейінде біріншілік радиациялық процесс жүреді. Ағзаның бүтіндігі кезіндегі радиациялық зақымданулардың қалыптасулары бірнеше жолмен жүзеге асады, зақымдайтын агенттің клеткаға тура әсерінің нәтижесінде, ағзадағы тінаралық қатынастармен нейро регуляторлы механизмдердің бұзылуы салдарынан пайда болады.

Радиацияның иондаушы сәулеге әсері. Иондаушы сәулелердің  Жыныс бездеріне әсері  жануарлар  түрлеріне  қарамай әр типті болады. Бірақ ең негізгі айырмашылық дозаның мөлшеріне байланысты. Радиация әсерінен ұрық шығару қатты зақымданады,ал олар гормональдық қызметі онша зиянбайды.

Сәуленің жатырдағы ұрыққа әсері мына  кезеңдерге  бөлінеді.

 

1)Ұрықтық кезең,бұл кезеңде болашақ мүшелер жасалады,ұзақтығы ірі қара мал 35-60күн,қой 29-45,шошқа 21күнде

 

2)Ұрықтан мүшелер пайда болу алдындағы кезең 35-60күн,ірі кара мал,қой 29күн,шошқа 30күн.бұл кезеңде болашақ бұзау,қозы,торайдың сүт бездері,шеміршектің сүйекке айналуы басталады

 

3)Жатырдағы ұрық өсіп жетілгеннен кейін,жануардың жеке қасиеттері көріне бастайды.

Ауылшаруашылық малдарына ұрық аналыққа келіп түскен кезде радиация әсер етсе,онда 78-82%ұрық өледі. Ал іштегі жатқан  мүшелер түзіле  басталған кезде иондаушы сәуле әсер етсе,онда ұрпақ туғанда кейбір мүшелері жетіспей кемтар болып туады. Туар алдында радиация алған ұрпақ өткір сәуле  әсер ауруына шалдығып,өсуі,қан аздық лейкопения,мүшелердің кейбіреуінде қан құйылғанын байқауға болады.

Жаңа туған ұрпақтың өлуінің негізгі себебі-қан түзілуі бұзылғанынан болады. Жануар буаз кезінде радионуклид ағзаға түскенде радиацияның әсерінен болатын ауру зақымдану  дәрежесіне байланысты. Өткір сәуле әсері ауруы кезінде жануар іш тастайды. Ал,ауру қаталдау,жеделдеу өткен кезде шала туады немесе өмірге бейімсіз ұрпақтар туады,ол бәрібір соңынан өледі. Әрине,ұрыққа,жаңа туған төлдерге аса қатты келтіретін Йод-131,стронций-90 т.б.

Иондаушы сәуленің сілекей безіне әсері. Радиацияның әсерінен сілекей бездері сандық және сапалық өзгерістерге ұшырайды. Өзгеріс интенсивтілігі толқынды түрде болады және сонымен қатар сілекейдк  жаңа зат пайда болады. Мысалы иондаушы сәуле түскен иттер сілекейінде амилаза пайда болады. 
Иондаушы сәуленің қарынға әсері.Қарын бездерінің секрециясы аз дозада жануарлардың бастапқы жағдайына байланысты: гиперсекрецияда  төмендейді,гипосекрецияда жоғарылайды. Жоғары дозалар қарынның ас қорыту қызметін төмендетіп,үлкен морфологиялық өзгерістер туғызады. Дозасы 0,96 және 3,84 Грей иондаушы сәулемен ұлтабардың  ащы ішекке жалғасқан жеріне әсер еткенде,алғашқы сағаттың өзінде ақ қан сарысуында гастриннің 2-3есе азайғанын байқауға болады.Бірақ алғашқы үш күн ішінде гастрин түзейтін мүшелерде ешқандай құрылым өзгерістері байқалмайды.Үлкен өзгерістер тек жеті күннен кейін байқалады.

Ұлтабар,ұлтабар жіңішкерген жрден шығатын С клеткалардағы секреторлық гранулдар азайып,сау малдардың организміндегі деңгейге 30 күнге дейін жетпейді.

• Радиацияның әсер еткенде гастрин түзейтін клеткалар қызметінің  бұзылуының кезеңдері

• 1)Уақытша С клетканың қызметі тоқтатылады;

• 3) Ішек қарын жолындағы гастрин түзейтін жүйелер қызметінің  бұзылуымен қатар,құрылымдары бұзылады;

• 4)Түзу процестері  тқмендегеннен кейін С клетканың  қызметі төмендеп жүдейді,гастрин түзеу нашарлайды

• 2)С клетдан қанға гастрин тасымалдау тоқтатылады;

• Радиацияның жыныс безіне әсері

Иондаушы сәуленің қарын асты безіне әсері. Әсер еткен дозаға байланысты қарын асты безінің қызметі мен құрылымы өзгереді. Доза төмен болса,фермент түзеу күшейеді,ал жоғары доза амилаза,липаза,трипсин активтілігін,инсулиннің түзелуін,ұйқы безі сөлінің шығуын нашарлатады. Сонымен қатар ұлпа безднрінде қан құйылту,құрылымдарының бұзылуы,шіру т.б. Өзгерістер ұдайы жүріп жатады.

Иондаушы сәуленің бұғақ безіне әсері. Бұғақ безінің клеткалары тимоциттер радиация әсерінен өте сезімтал. Жартылай өлім дозасымен әсер еткенде алғашқы күннің өзінде лимфоциттер қалады. Лимфоциттер қайтадан қалпына алдымен жілік майда түзіліп, соңынан қыртысты қабат безіне ауысады. Ал,басқа  клеткалар иондаушы сәуле әсеріне төзімді.

Қорытынды

 

Радиоактивтіліктің көрінісі болып табылатын иондаушы сәулелердің ашылуы ғылыми техникалық прогрестің дамуы үшін иондаушы сәулелермен атом энергияларының кең масштабта қолданыу атом ядроларының синтезі және бөліну реакцияларында, өндірістік қиындықтардың өсулерінде, қоғамдық байлықтың жоғарлауында, науқас адамдардың емі мен диагностикасын анықтауда қолданылады 

• Қолданылған әдебиеттер
• «Радиобиология» Малғаждаров С. Алматы  1998
• «Малды жаппай зақымдаушы қарулардан қорғау» Малғозин С. Алматы  1987
• «Радиобиология» Гумарова Л.Ж. Алматы  2011
• Интернет сайттары

 

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА

РАХМЕТ.