Дидактикалық ойындар

Б) Реакция типін анықта. Дұрыс жауабын тапсаңыз, химиялық элемент аты шығады.

 

Реакция теңдеуі	Қосылу	Айырылу	Орынбасу
Zn+2HCl→ZnCl2+H2	Ц	Ч	Ф
2Na+S→Na2S	Е	Е	Ю
CaCO3→CaO+CO2	Т	Р	К
N2+3H2→2NH3	Р	Н	О
2Fe(OH)2→Fe2O3+3H2O	Ш	У	Х
Mg+CuCl2→Cu+MgCl2	Л	Н	М

 

Жауабы: Феррум.

 

Реакция теңдеуі	Қосылу	Айырылу	Орынбасу
Zn+2HCl→ZnCl2+H2	Ц	Ч	Ф
2Na+S→Na2S	Е	Е	Ю
CaCO3→CaO+CO2	Т	Р	К
N2+3H2→2NH3	Р	Н	О
2Fe(OH)2→Fe2O3+3H2O	Ш	У	Х
Mg+CuCl2→Cu+MgCl2	Л	Н	М

 

 

1.3. «Белгісізді тауып орнына қою»

 

Суреттегі дөңгелекшелердің ішіндегі сұрау белгісінің орнына тиісті химиялық заттың формуласын, қажетті индексы мен коэффициенттерін қоя отырып жазыңыз.

 

 

 

 

 

 

Жауабы: S+O2→SO2↑;   2Ca+O2→2CaO;   4P+5O2→2P2O5    

          

 

 

 

Жауабы: H2 +S → H2S↑;   H2 +2Na→2NaH;   Ca+H2→ CaH2

 

 

 

 

 

Жауабы:SO2+ H2O→   H2SO3;    SO3 + H2O→ H2SO4;   CaO + H2O→Са(ОН)2

 

               

1.4. Викториналық сұрақтар

 

1. Сырқатты айықтыруға қолданылатын қандай сөз тастар арасында болатын бейметалда жасырынған? (кремний - ем)
1. Парфюмериялық иіс судың синонимі аммоний хлоридінің тривиалды атауында кездеседі?     (мүсәтір-әтір)
2. Қандай сан оттектің аллотропиалық түрөзгерісінде жасырынған? (озон-он)
3. Біз дем алатын қандай газдар қоспасынан балықшы құралын таба аламыз?  (ауа-ау)
4. Инертті газдың бірінші буыны сұрайды, одан кейін санмен аяқталады?  (неон-он)
5. Жұрт сөзінің қандай синонимі ең жеңіл инертті газ құрамында кездеседі?  (гелий-ел)
6. Алдымен бір нәрсенің мөлшерін жалпы түрде сипаттайтын, соңғы буыны тілсіз жауды білдіретін жер атмосферасында ең көп таралған қандай элементті білесіз?  (аз-от)
7. Су тасқынының синонимі күкірт топшасындағы элементтің бірінің бастауы болып келеді?  (сел-ен)
8. Бастапқы буыны палуанға тән, екінші буыны өнерпазға тән қандай элементті білесіз?  (күш-ән (мышьяк))

 

1.5. Қайсысы артық?

Тартпалар берілген. Онда әр көлденең жолда қосылыстардың формулалары берілген. 3 заттың екеуі бейорганикалық заттырдың бір класына жатады, ал үшінші басқа класқа жатады.Осы затты сызып,атын атау керек.

1 SO2	H2SO4	HNO3
2NaNO3	H2CO3	MgCI2
3ZnSO4	FeS	K2O

 

1.6. Перфокарта

   Вертикаль қатардағы  заттар горизанталь қатардағы  заттармен өзара әрекеттесетін болса, қиылскан торкөзге «+» белгісін қойыңдар.

 

	H2O	Mg	K2O	SO2	KOH
СO2
CuO
Cu(OH)2
Ca(OH)2
HCI

 

 

                           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Танымдық ойындар

 

Дұрыс ұйымдастырылған химиялық мәні бар танымдық ойындар – химиялық білімді оқушыларға саналылықпен жеткізудің бір түрі, бірақ толық зерттеліп шешілмеген педагогикалық әдебиеттерде әлі де болса өзіне тән орын таппай келе жатқан мәселелердің бірі. Химиялық танымдық ойындар сабақта және сыныптан тыс көпшілік оқушылар қатысатын жұмыстардың бір түрі. Химиялық танымдық ойындарды ойнау үшін ерекше жағдай керек емес, оларды химия кабинетінде, таза ауада, спорт залында өткізуге болады.  Қыры мен сыры моль химия пәнін енді бастап келе жатқан 8–сынып оқушыларын танымдық ойындар төзімділікке, іздемпаздыққа, іскерлікке баулып, дүниетаным өзгерісін кеңейтеді, көп білуді талап етіп, қызығушылығын арттырады. Химиялық танымдық ойындардың бірнеше түрі бар, оларға: тірексөз, өрмесөз, шарадалар, анаграмма, пиктограмма–анаграмма, химиялық дойбы, химиялық лото, химиялық билеттер, суретсөздер, «ойлан тап» жұмбақ ойындары т.б. жатады. Ол жұмыс тек сыныптан тыс уақыттарда жүзеге асады. Бұл ойындар химия кештерінің алдында, кеш кезінде, оқушылар конференциясының соңында, демалыс сағаттарында пайдаланады.

 

1. Сөзжұмбақ

 

Сөзжұмбақтарды жеке пәндерден, әсіресе химия, физика, математика, биология пәндерінен жеке – жеке құрастыру біршама қиын, ол көп ойлауды керек етеді. Ал, бірнеше пәндерді араластырып немесе кез – келген сөдерді пайдаланып құрастыру оңайлау.

Химиятық сөзжұмбақтардың жеке бір түрін құрау үшін олардың негізгі ерекшеліктерін есте сақтаған жөн. Мәселен, химиялық сөзжұмбақтардың қайсысы бір түрін құрастырады да, сөздер тобын жинақтап, кейін суретін салады, кейбіреулер алдымен суретін салып, соған қарай лайықты сөздер табады. Әрине, бұл – әркімнің өз ісі. Сондықтан сөзжұмбақтардың барлығына ортақ мына ережелерді білу керек.

Біріншіден – жасалатын сөзжұмбақтардың қай түрі болса да оның суреті симметриялы, екі немесе төрт қабырғасы біркелкі болуы қажет. Ол сөзжұмбаққа сән береді.

Екіншіден – сөзжұмбаққа енетін сөздер мағыналы болып, оларға берілген неғұрлым қысқа, түсінікті болғаны жөн.

Үшіншіден – сол сөзжұмбаққа енетін бір сөздің екінщі рет қайталанбағаны дұрыс.

Төртіншіден – сөзжұмбақты құрастырғанда мағынасыз сөздерді қалай болса солай ала беруге болмайды.

Бесіншіден – сөзжұмбақтарды тез қолма – қол жасамай, мүмкіндігінше асықпай ойлап, қызықты етіп құрастыруға талпынған пайдалы.

Мысалы:

                     

  “Металдар”сөзжұмбағы.

м

е

т

а

л

д

а

р

 

1. Бактерицидтік қасиеті бар металл.

2. Алақанда балқитын металл.

3. Қан кұрамындағы металл.

4. Металдар патшасы атанған металл.

5. Ең қиын балқитын металл.

6. Шойын ондіретін пеш.

7. Фотографияда қолданылатын металл.

8. Ең қымбат металл.

Мына қатардағы әріптерді құрастыра отырып, элементтер атауын құрастыр (оңнан солға, солдан оңға, тігінен)

Қ

О

Р

Ғ

А

С

Ы

Н

Ы

Т

Л

А

М

Н

К

А

Ж

С

А

Э

Л

Ф

М

А

Г

Н

И

Й

Ы

А

Ө

А

М

Ы

Р

Ю

Ю

К

А

Л

Ь

Ц

И

Й

Р

Т

М

Р

А

М

О

Ь

М

А

З

О

Т

О

Қ

Ғ

Ы

Р

І

Ф

Р

О

Т

Ф

И

Л

Р

С

У

Т

Е

К

Ш

И

Р

О

Г

Р

Г

Һ

Н

И

І

Қ

Ғ

Һ

Ғ

К

І

Й

Т

С

А

Б

А

Р

И

Й

М

Ғ

Ө

Ө

Қ

Ү

І

І

Е

Ф

Н

О

В

О

Й

О

Е

А

Ұ

А

А

М

І

А

К

О

Е

Р

Қ

Л

О

Т

Т

Е

К

Ү

К

І

Р

Т

Л

Р

Ц

Л

Й

Х

Д

А

А

П

А

Н

Ы

С

І

А

Ж

А

 

 

2. Шарада

 

 Шарада – бұл бірнеше бөлікке бөліп берген жасырын сөзді табу. Құпия сөздің әрбір бөлігі өз алдына жұмбақ болып беріледі. Мысалы, «Мен кіммін» деген тақырыпта

1. Жұмбақ сөздің бірінші бөлігі көп емес деген екінші бөлігі «тілсіз жау» деген мағынада. Бірақ химиялық элемент. Бұл не?

Жауабы: азот (аз – от).

2. Тағы бір құпия сөздің бірінші бөлігі «ең алда кел» деген бұйрық рай,    екінші бөлігі сан есім, бұл шипалы газ деп те есептеледі. Бұл қай элемент?

        Жауабы: озон (оз – он).

3. Бірінші бөлігі «қабылда» деген сөздің мағынасын береді, екінші бөлігі «шараппен улану» деген мағынада. Бұл не?

       Жауабы: ал – мас.

4. Бірінші бөлігім - тасқын су, екінші бөлігім – мал құлағына салатын белгі немесе кездеменің өлшемі. Ойлаңдаршы сонда мен кіммін?

       Жауабы: селен

5. Бірінші буыным жалқы есімге қойылатын сұрақтан тұрады, екінші буыным сан есім.

       Жауабы:неон

6. Өзім химиялық элементпін, егер алғашқы бірінші әріпімді алып тастасаң, шаруашылық заттарын салатын ыдысқа айналамын.

        Жауабы:фтор-тор

   

 

 

3. Логорифмдер

 

Берілген жұмбақ сөздің құрамына әріп қосқанда немесе алып тастағанда өзінің мағынасын өзгертетін құпия сөздің бір түрі. Мысалы:

 

Егер Ф–дан бастасаң,

Элемент берем мен саған.

Ф–ны алып тастасаң,

Зат сала бер сен маған.

Жауабы: Фтор–тор

 

Сүттен шыққан керек тағам,

Ал аталған «М» – ны «Ш» –ға алмастырсаң

Ішетұғын сұйық болам.

Жауабы: май – шай

 

 

4. Анаграмма

 

Бұл бір сөздің әріптерінің орындарын алмастыру арқылы одан кейін екінші бір жаңа сөз тудыру, жаңа сөз жасау. Бұл грек сөзі «ана» – кері, қайтадан «грамма» – әріп деген сөздерден шыққан. Алынған құпия сөздің жазылуы бойынша немесе керісінше оқыса да белгілі бір мағынасы болуы керек немесе белгілі бір әріптерін ауыстырып оқыса да, мағыналы сөз шығуы тиіс. Мысалы: