Aвтoмaттaндырылғaн жұмыc oрны

Бұл Borland компаниясының Pascal тілі компиляторы қолданушыны компиляция нәтижесін көп күту машақатын ешқашан көрсеткен жоқ. Өндірушілердің айтуы бойынша осы компилятор бүгінгі күнде әлемдегі ең жылдамының бірі. Delphi – де орнатылған компилятор төртінші ұрпақ тілдері (4GL) сияқты дайын программалық блокты тексерудің тездігіне жэне өңдеу қарапайымдылығына, 3GL компиляторлары сияқты код сапасына кепілдік береді. Сонымен қатар Delphi кодты қолман жазу қажеттілігінсіз – ақ тез өндеуді қамтамасыз етеді.

Яғни жобалау бойынша Delphi – дің түсініктемелік ортада жобалаудан айырмашылығы жоқ, бірақ компиляция жасағаннан кейін біз түсініктеме арқылы жасалған кодтан 10 – 20 есе жылдам жұмыс істейтін кодты аламыз.

Бұл Delphi мәліметтер базасымен тығыз байланысты қосымшалар құру құралы ретінде танымал. Ол қазіргі кезге дейін түсініктемелік тілдер басым болған "клиент – сервер" нарығына бағытталған. Бұл жағдай оның авторларын қазіргі заманғы процессорлар архитектурасының барлық мүмкіндіктерін қолдана алатын компилятор құру жолына итермеледі.

Ал, Delphi – ді қолдану арқылы формальды, функцияларды, DLL  компоненттер кітапханасын құруға, кез келген типтегі қашықтықтағы және жергілікті  мәліметтер қорымен жұмыс істеуге болады. Сонымен бірге Delphi мәліметтер қорының қосымшаларын жасайтын кеңінен таралған құрал болып табылады. Мәліметтер қорының күрделі есептерін генерациялау және баспаға беру үшін пайдаланылады. Delphi құралдарын пайдалану арқылы өздерінің жасаған қосымшаларымен Microsoft өнімдері байланыс орнатуға және олардың мүмкіндігін пайдалана отырып қуатты көмек жүйесін құруға болады.

Delphi7 бағдарламалау  ортасы мынадай элементтерден  тұрады:

●  Негізгі  терезе (басты мәзір, саймандар тақтасы және компоненттер палитрасы), оның тақырыбы – Delphi 7 – Project1; деп аталады.

●     Объектілер құрылымы орналасқан терезе (Object Tree View).

● Объектілер инспекторы терезесі (Object Inspector). Объектілер инспекторы  объектілер қасиетін орналастыру мүмкіндігін береді және программа құру кезінде әдістерді тағайындайды. Объектілер инспекторы терезесі екі жасырмадан тұрады: Properties  және Events.

●  Properties жапсырмасында  екі баған бар. Сол жағындағы  бағанда редакцияланып отырған компонент үшін жобалау кезінде қажет болатын барлық қасиеттердің тізімі орналасқан. Оң жақ бағанда сол қасиеттердің мәнін өзгертуге болады.

●   Events жапсырмасының  сол жағындағы бағанда компонент  оқиғасын өңдеушілер тізімі келтірілген.Оң жағындағы оқиғаны өңдеушілердің сәйкесінше аттары орналастырылады.

●    Форма  терезесі (Form1). әрбір жаңа жоба үшін автоматты түрде форма терезесі беріледі және ол Form1 деп аталады. Форма- ол жобаланған программаның, онда орналасқан бейнеленге және бейнеленбеген компоненттерімен бірге интерфейстік элементі.

●     Программа коды орналасқан терезе (Unit1.pas)

●  Код бағытын  көрсететін терезе (Cod Explorer код терезесінің  сол жағында орналасқан)

Ең алдымен Delphi  программалау ортасын іске қосқан кезде  төмендегідей терезелер пайда болады :

●     негізгі терезе;

●     обьектілер тармағының терезесі;

●     обьектілер инспекторының терезесі;

●     браузер терезесі;

●    формалар терезесі;

●    программа  кодының терезесі

 

 

Сурет 2.1 Delphi  программалау ортасының негізгі терезелері

 

 

2.2 Жүйенің басты менюі көмекші меню File – файылдарымен жұмыс

 

Кесте 2.1

Delphi жүйесінің  басты менюінің көмекші менюлер  құрамы.

 

Көмекші меню аты	Қолданысы
File	Жоба файылдарымен жұмыс
Edit	Мәтінді баспаға  шығару
Search	Мәтінді, обьектілерді, айнымалыларды іздеу
View	Орта компаненттерін көрнекілеу командасы
Project	Жобамен жұмыс  жасау командасы
Run	Орындау командасы
Component	Палитра компаненттерін басқару
Database	Мәліметтер  базасымен жұмыс
Tool	Жоба параметірлерін басқару
Window	Бір терезеден  келксі терезеге өту
Help	Көмек

 

 

Яғни кез  – келген көмекші менюді Alt батырмасымен басып, оның алғашқы әрпін басу арқылы шақыруға блады

Енді File көмкеші менюі  стандартты командалардан тұрады: ашу, жабу,  
сақтау, жоба файлын, формасын және модульдерді баспаға шығару. :

Командаларын қарастырайық:

• New – жаңа косымша, мәліметтер модулін, формалар кұру үшін       шақырылады;
• Open – файлды және жобаны ашу үшін диалогтық терезе шақырады.
• Егер бұл файылдын формасы болса, онда олда ашылады;
• Open project – ағымдағы жобаны ашуға және таңдауға шақырылады.
• Reopen – бұрын ашылған файылдарды ашу үшін;
• Save (Ctrl+S) – ағымдағы файлды сақтау;
• Save AS – файылға ат беру арқылы сактау;
• Save Project as – файылды жаңа атпек сактау;
• Save All -  форманың барлық өзгеріген модульдерін сақтау;
• Close – ағымдағы модульды жабу;
• Close All – ағымдағы жобаны жабады Редактор терезесін жабады;
• Use Unit – жоба модульдері тізімін көрсетеді;
• Print – баспаға шығару;
• Exit – Delphi  жүйесінен шығу.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 2.2File көмекші менюінің көрінісі

 

 

2.3 Көмекші  меню Edit – редакторымен жұмыс көмекші меню Search – мәтінді іздеу

 

        Осы Edit көмекші менюінде мәтінді редактірлеу командасы, сонымен қатар операцияны тоқтату/қайталау командасы, ағымдағы форма компоненттерімен жұмыс жасау командалары болады.

Командаларьн қарастырайық:

• Undo - (Shift+Ctrl) – істелген әрекеітті токтатады;
• Undelete – жойылған компонентті қайта қалпына келтіруге қолданылады;
• Redo -   (Shift+Ctrl+Z) – Undo   командасын   қолдануға   дейінгі   жағдайға келтіреді.
• Cut (Ctrl+X) – кесу;
• Copy (Ctrl+C) - көшіру;
• Paste (Ctrl+V) – қою ;
• Delete (Ctrl+Del) – жою;
• Select All (Ctrl+A) – барлық компаненттерді белгілеу;
• Align to Grid – белгіленген компонентті түзету;
• Bring to Front – белгіленген компонентті жоғарға орналастырады;
• Send to Back – белгіленген компонентты төменге орналастырады;
• Align – компоненттерді түзейді;
• Size – белгіленген компонент өлшемдерін өлшейді;
• Scale – белгіленген компонент өлшемдерін өзгертеді;
• Tap Order – фокустың қозғалысынын кезектілігін Tab батырмасының көмегімен згерту;
• Creation Order – компоненттердің құрьлу ретін өзгерту;
• Lock Controls – белгіленген жағдайда өлшемдерді өзгертуге тыйым салады.

 

                           

 

Сурет 2.3 Edit көмекші  меню көрінісі

 

Ал, Search көмекші менюі мәтіндік белгілерді, обьектілерді, модульдерді 
және символдарды іздеу командаларынын тұрады: 

• Find (Ctrl+F), Replace (Ctrl+R), Search Again (ҒЗ) - мәтін бөліктерін өзгертумен іздеудің стандартты командалары;
• Go to Line Number - көшірілген бетке көшуге мүмкіндік береді;
• Find Error – бағдарламаның орындалуы кезінде жіберілген соңғы қатені анықтайды;
• Browse Symbol – бағдарлама обьектісін қарау үшін бағдарламаны шақырады.

 

 

Сурет 2.4Search көмекші меню көрінісі

 

2.4 Көмекші меню View көмекші меню Project – жобаны басқару

 

Көмекші меню View – қосымшаны жобалау ортасының түрлі 
элементтерін сипаттау командаларынан тұрады:

• Project Manager – жоба администраторы терезесін шақырады;
• Object Inspector (Fll) – обьектілер терезесін ашады;
• Alignment Palette – түзету палитрасы терезесін ашады;
• Browser – бақылаушы терезесін ашады;
• Component List – Components диалог терезесін ашады;
• Window List (Alt+0) – жүйеде ашық тұрған терезелер тізімін көрсетеді;
• Toggle Form\Unit (F12) – фокусты ағымдағы форма терезесіне сәйкес редактор коды терезесіне аустырады;
• Units (CM+F12) – жоба модульдеріл қарау үшін диалог терезесін ашады;
• Forms (Shift+F12) – жоба формаларнан тұратын диалог терезесін ашады;
• Debug Windows – терезелерді басқарады;
• Desktops – терезелердің конфигурациясын келтіру мен таңдау.

 

 

 

Сурет 2.5 View - өңдеу  ортасының элементтерін қарау көмекші  меню көрінісі

 

Көмекші меню Project – компеляция процесін жүргізеді, сонымен қатар ақпарат береді.

Бұның командалары:

• Add to Project (Shift+Fll) – жобаға форма немесе модуль қосуға диалог терезесін шақырады;
• Remove form Project – жобадан форма немесе модульді алуға диалог терезесін шақырады;
• Add to Repository – репозитарийді қосу;
• View Source – редакторлар коды файылының  проектасын ашу;        
• Add New Project – жаңа жоба қосу;
• Add Existing Project – ағымдағы жобаны қосу.
• Compile Projectl (Ctrl+F9) – жобаны компеляция жасайды және EXE файлын шығарады.

 

 

 

Сурет 2.6 Project көмекші  меню көрінісі

 

2.5 Көмекші меню Run – қосымшаны орнату көмекші меню Tool

 

Көмекші менюі Run қосымшаны орындау кезіндегі тасымалдау командасънан тұрады:

• Run (Ғ9) – косымшаны орындайды және компиляция жасайды;
• Step over (Ғ8) – кодты әрбір парақ бойынша орындау;
• Trace into (Ғ7) – барлық ішкі программаларды парақ бойынша орындау;
• Run to Cursor (F4) – қосымшаны курсор арқылы орындау;
• Program pause – қосымшаның орындалуын уақытша токтатады;
• Program Reset (Ctrl+F2) – қосымшаның орындалуын токтатады.

 

Delphi келесідей әркеттер жасайды:

• косымшамен ашылған барлық файлдарды жабады;
• жадыны босатады;
• барлық уақытша келтірулерді жокқа шыгарады;
• Watch List терезесін өзгертпейді.

 

 

 

Сурет 2.7 Run көмекші  меню көрінісі

 

Көмекші меню Tools параметрлерді қарауға және өзгертуге арналған.

Бұның командалары:

• Environment Options - жобалау ортасының мінездемесін анықтайды. Бұл үшін көппарақты блокнот ашады: Libra v (Кітапхана), Polette (компонент политрасы), Designer, Object Inspector, Explorer, Internet, Preferences.
• Preference  пирамида әрбір бөлім бойынша опцияларды келтіруге болады:
• Autosove options – автоматты сақтау режимдері;
• Desktop contents – жұмыс столынын мазмұны;
• Compiling and running – компиляция және орындау;
• Editor options – код редакторының режимдерін аныктайды;
• Debugger options – жай режимдері;
• Translator Tools Options – транслятор режимдері;
• Repository – репозиторий құрамы (шобландар кітапханасы);
• Image Editor – суреттік біріктірілген редакторын ашады.

 

 

 

Сурет 2.8 Tool көмекші меню көрінісі

 

2.6 Көмекші меню Window және Help Қосымша құруға арналған Визуальды компаненттер кітапханасы

 

Көмекші меню Window – қосымша терезелерді ашу үшін арналған.

Көмекші меню Help  Delphi жүйесінде әртүрлі көмек алу мүмкіншілігін 
ұсынады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 2.9 Window көмекші меню көрінісі

                                                                

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 2.10Help көмекші меню көрінісі

Кез – келген Delphi – де өңдеу кезінде  пайдаланылатын компоненттер қосымшаны  өңдеу ортасына кірістірілген, ол қосымша  құру кезінде фундамент ретінде  қолданылатын объектілер типінің жиынтығы болып табылады.[3]

Бұл жиынтық Visual Component Library (VCL) деп аталады. VCL – де редакторлеу жолы, статикалық басқару элементтері, тізім бойынша редауторлеу жолдары, объектілер тізімі сияқты стандартты басқару элементтері бар. Сонымен қатар кестелік басқару элементтері, көп бетті жазу кітапшалары сияқты компоненттер де бар. Барлық объектілер функционалдығы бойынша беттерге бөлініп тасталған, олар компоненттер палитрасында орналасқан.

Осы Delphi – дің кілттік ерекшілігі жаңа компонеттерді құрумен қатар қосымша құруға арналған визуальды компоненттерді пайдалану болып табылады. Бұндай ерекшелік өңдеушілерге басқа өңдеу ортасына ауыспай – ақ, керісінше осы ортаға жаңа құралдарды  кірістіруге мүмкіншілік береді. Сонымен қатар, Delphi – де үнсіз келісім бойынша орналасқан компоненттерді жаңартуға немесе толық өзгертуге болады.

Яғни, өңдеуші дайын компоненттерді қолданып, абстрактылы немесе аралық компоненттер негізінде өзінің компонентін және объектін құру алады.

TMainMenu басты менюді  программаға қою мүмкіндігін  береді. TMainMenu-ді формаға орналастырғанда ол жай сурет сияқты көрінеді. Ол визуальды емес компонент деп аталады, өйткені олар программа іске қосылғанда көрінбейді.

TPopupMenu қалқып шығатын меню құрады. Менюдің бұл типі осы меню байланған объектіге тышқанның оң жақ батырмасын басу кезінде шығады. Барлық көрінетін объектілерде PopupMenu қасиеті бар, онда керекті меню көрсетіледі. PopupMenu басты меню сияқты құрылады.

TLabel экранда  текстті көрсету үшін қолданылады.  Объектілер инспекторында Font қасиетін екі рет шертіп шрифт пен белгі түсін өзгертуге болады.

TEdit – енгізугі  арналған Windows – тің стандартты басқару элементі. Ол қысқа текст фрагментін енгізуге арналған, қолданушыға программа орындалып жатқанда текст енгізу мүмкіндігін береді.