Қолданыстағы бағдарламалық қамтамаларға, қосымшаларға шолу және талдау жасау

Берілгендерді   ендіргенде   негізгі  салмақты   қазіргі    CASE  программа    құру    құралына   салған  жақсы.  Өйткені  ол  сәйкестелген  қолданушы  интерфейсіне  талабы  негізінде  жатқан  есепті  шешудің  оптималды  жобалау  мүмкіндігін  береді.  Windows  жүйесі  сондай  болып  табылады. Басқа  фирмалардың өнімдері, Delphi сияқты бірмезетте қолданудағы қарапайымдылықты,  өнімділікті  және  жеңілдікті  қамтамасыз  етпейді.   

Бағдарламалық  тілдің  ішінен Delphi 7.0 бағдарламалық  тілін  таңдадым. Бұл  бағдарламалық  тілді  таңдаған  себебім  кездейсоқ  емес,  өйткені оның  келесідей  артылықшылықтары   мен   қолдану  мүмкіндіктері  көп.  Delphi  бағдарламалау тілі  кез келген  қосымшаны дайындауға  болатын жылдамдығы  тез   қуатты  тіл.

Delphi 7.0 нұсқасы Windows32  операциялық  жүйесінің негізінде дайындалған.  Delphi –де Паскаль  тілінде  орындау   мүмкін және  мүмкін  емес  күрделі процесстерді  бағдарламалауға болады. Delphi-дің  негізгі  ерекшелігі- онда  қосымша құруда   компоненттік  және  объектілік  тәсілдер  пайдаланылады. Бұл бағдарламалау технолгиясында   нағыз революция жасады  деуге болады. Компонентік тәсілдің  мәнісі жеңіл: әр  қосымша кітапханасы бағдарламалау ортасында дайындалып, арнайы  іс- әректтерді  орындайтын  компонентер   элементтерінен  жинақталынады. Олар  жеткіліксіз болса, объектіні өңдеуге арналған  үстеме  бағдарлама  құрылады. Delphi-де  қолданылатын  негізгі кітапхананы визуальді   компонентер кітапханасы деп атайды. Пайдаланушы жаңа  компонент дайындап, оны осы панельге  қосуына да болады.

Delphi Windows  жүйесінде бағдарламалаудың  ыңғайлы құралы.  Онда көптеген  операторларды пайдаланып  бағдарлама дайындау, бағдарлама  мәзірін құру, анимация, мультимедия процесстерін ұйымдастыру, OLE- технологиясын пайдаланып, басқа офистік   қосымшаларды  шақыру, оларменнен  жұмыс істеу және      т.б.  іс- әрекеттерді орындау да  мүмкін.

 Delphi  құрамында дайындалған компилятор  әдеттегі  Р- кодқа емес, бірден  машиналық кодқа компиляцияланады.  Осы себепті, қазіргі кезде ол  дүне  жүзіндегі   компиляторлардың  ең  жылдамы. Оның  компиляциялау жылдамдығы  Паскальда компиляциялаудан  он  еседен  арттық, 1 мин.  шамамен 120 мың. жолдан  асады.

Delphi   екі түрде дайындалған: біріншісі- күрделі  қосымшаны   бірлесіп  дайындаушылар  үшін, екіншісі- қалған  бағдарламалаушылар  үшін.

Delphi-ді   Паскаль    бағдарламалау  тілімен  жұмыс  істеген  адамдардың  менгеруі көп  қиындық келтірмейді. Бірақ, мұнда бағдарламалауды үйрену  үшін объект, оқиға,қасиет  түсініктерімен  еркін танысып, онда  компонеттерді пайдалану және түрлі командалардың жазылу  түрлерін  білу  қажет.Delphi-де пайдаланылатын  оқиғалар  және  түрлі класстарға, компонентерге меншіктелінетін қасиеттер   мәндері көп. нақты есептерді шешу  бағдарламаларын  құруды  үйрену  арқылы  ғана  Delphi-де  бағдарламалауды үйренуге болады. Ол үшін  кітапқа енгізілген бағдарламаларды іс жүзінде орындап және оларға  түрлі өзгерістер енгізіп, жаттығуы да мүмкін. Жетістік тек тәжірибеге  байланысты.

 

2.2.2 Аппараттық  құралдарды таңдау

 

Курстық жұмысда  қойылған есепті шешу үшін Intel (R) 2.16 GHz, 4 mb ЕСҚ ; принтер – HP DeskJet 610C қолданылған.

Берілгендерді бағалаудан шығатыны, көрсетілген талаптар микропроцессордың тактілі жиілігін 320-400 мГц шамасындағы көрсеткішке  әкеледі. Ал мұны таңдалынған PC моделі Intel Pentium IV микропроцессоры қанағаттандырады.

 

3  БАҒДАРЛАМАЛЫҚ  КЕШЕНДІ  ІСКЕ  АСЫРУ

 

3.1  Файлдық жүйенің логикалық және физикалық құрылымы

 

Курстық жұмысда  құрастырылған бағдарламалық қамтама  біртұтас пакет түрінде ұйымдастырылады. Пакет деп берілген бағдарламалық  қамтаманы құру және ары қарай  қолдау мақсатында бірлесіп жұмыс істеуге  бағытталған әртүрлі міндеттегі файлдар жиынтығы болып табылады.

 

Пакеттің физикалық құрылымы

 

 

Сурет 3.1 - Пакеттің физикалық құрылымы

 

Жобаны дайындап болған соң File->Save Project As… немесе File-> Save  All командасын беру қажет. Алдымен модульді сақтау, кейін жобаны сақтау терезелері ашылады. Проектіні сақтау кезінде Delphi .pas, .dfm,  .dcu кеңейтілулері бар 3 файл дайындап шығарады (.pas  файлы код терезесіндегі мәтін көшірмесі, .dfm - файлында форма терезесінің ішіндегісі сипатталады, .dcu - файлы екі файлдың да машиналық нұсқаға түрлендірілуі нәтижесі). Егер программада синтаксистік қате болмаса компилятор оларды .exe  файлға түрлендіріп шығарады.

 

3.2 Бағдарлама интерфейсін құрастыру

 

Бағдарламалық қамтамада 3 форма бар. Олар: Қазақтелеком номерлерінің анықтама бюросындағы  бір арналы жүйе және көп арналы жүйе формалары және бағдарламалық қамтама туралы және авторы туралы мәлімет беретін форма.

Бағдарламалық қамтамада мәзір бар. Delphi 7 бағдарламалау тіліндегі мәзір ұғымына тоқталып кетсек. TMainMenu компоненті Windows-тың барлық қосымшаларындағы секілді программаға мәзір қосуға арналған.

Жасалып жатқан программаға TMainMenu компонентін қосу үшін Standart бетінен TMain Menu1 алып форманың кез-келген жеріне орнатыңыз. Форма  бетінде пайда болған белгі программада  мәзірге жауапты объектінің бар  екенін көрсетеді. Ал, мәзірдің өзі  арнайы редактор көмегімен құрылады. Мәзір редакторы TMain Menu1 объектісіне  екі рет шерту арқылы шақырылады. Объект Инспектор терезесіне тышқанның  оң жақ кнопкасын шертіп View қатарының  құрылымында Localizable қатарына жалауша  орнату қажет. Сонан соң Caption қатарына мәзір бөлімінің алғашқы қатарын  енгізуге болады.Мысалы,&Файл енгізіп Enter басыңыз. Тағы да мәзір қатарына бөлім қосу қажет болса Enter басу арқылы Caption қасиетіне келесі мән енгізіледі. Әдетте ең соңғы болып & Выход бөлімі енгізіледі. Жаңа бөлімдер енгізу үшін Insert клавиші, ал өшіру үшін Delete клавиші  пайдаланылады. Мәзір дайын болғаннан кейін редактор жабылады.

 

 

Сурет 3.2 – Қайтарысы бар бір арналы жүйе үшін тиімділік көрсеткіштерін есептеу формасы

 

Бұл формада тек бір телефон номері болғандағы КҚКЖ жұмысының тиімдігін  есептеу жүзеге асырылады. Ол үшін өтініш қарқындылығы және сөйлесу уақытына мән беру арқылы жүзеге асырылады.

Енді  осы формадан мәзірдегі ЕСЕПТЕР  бөлімін шерткенде, келесідей болады.

 

 

 

Сурет 3.3 – Негізгі формадан басқа формаға өту

 

Жоғарыдағы  көрсетілген суреттен Көп арналық  қайтарысы бар КҚКЖ шерткенде, келесідей  нәтиже шығады.

 

 

Сурет 3.4 – Көп арналық қайтарысы бар КҚКЖ формасы

Бұл формада көп телефон телефон  номері болғандағы КҚКЖ немесе көп  арналы КҚКЖ жұмысының тиімдігін  есептеу жүзеге асырылады. Көрсетілген бағдарламалық қамтамада 5 арнаға дейін жұмыс жасауға мүмкіндік береді. Ол үшін өтініш қарқындылығы және сөйлесу уақыты және арна санына мән беру арқылы жүзеге асырылады.

Ал  енді соңғы форма ол бағдарлама қамтама  туралы және авторы туралы мәлімет  беретін форма болып табылады. Ол келесі суретте көрсетілген.

 

 

Сурет 3.5 – Бағдарлама туралы және авторы туралы мәлімет беретін форма

 

3.  Құжаттау

 

3.3.1 Пайдаланушыға нұсқау

 

Пайдаланушылар  үшін төмендегі көрсетілген суреттегі  бағдарламалық қамтама папкасынан .exe кеңейтілімімен көрсетілген Project1.exe Приложение шерту арқылы бағдарламаны қолдана беруге мүмкіндік алады.

 

 

Сурет 3.6 – Программаның жұмысы үшін қажетті файлдар

3.3.2 Бағдарламалаушыға нұсқау

 

"Delphi 7" таңдаймыз, бағдарламаның  қоюын ұстаны iске қосылады:

 

 

Сурет 3.7– Шебер терезесі

 

"Next" батырмасын басып, жалғыз  жағдай: орнату үшiн орынның таңдауы:

 

Сурет 3.8 – Шебер терезесі

 

Бағдарламаны С: дискісіне көшіріп, одан кейін телефон папкасын ашып, Project2.exe  шерту қажет.

 

 

Сурет 3.9 – Программаның жұмысы үшін қажетті файлдар

 

      Программалық  файл Project2.exe  файлы болып табылады. .dbо кеңітілген файлдар мәліметтер базасының файлдары болады.

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Курстық жұмыстың нәтижесінде «Қазақтелеком» АҚ-ның анықтама бюросына телефон номері болғанда, көпшілікке қызмет көрсету жүйесі жұмысымен тиімділік көрсеткіштерін есептеу негізге алынды және тапсырма толығымен қамтамасыз етілді.

Бағдарламалық қамтама пайдаланушы  үшін де, бағдарламалаушы үшін де өте  ыңғайлы болып жасалынды.

Ақпараттық  жүйенің нәтижесінде бағдарламалық қамтама Delphi 7 бағдарламалау тілінде өңделеді. Және де Delphi Windows жүйесінде бағдарламалаудың ыңғайлы құралы. Онда көптеген операторларды пайдаланып бағдарлама дайындау, бағдарлама мәзірін құру, анимация, мультимедия процесстерін ұйымдастыру, OLE- технологиясын пайдаланып, басқа офистік қосымшаларды  шақыру, оларменнен жұмыс істеу және  т.б.  көптеген іс- әрекеттерді орындауға болады.

Осы жасалған жұмыстардың  нәтижесінде осы ғасыр талабына сай қолдануға болатын мәліметтер қоры жасалынды. Жасалынған жұмысты  қолдану арқылы пайдаланаушы өз жұмысын  тез атқарады.

Мен мынадай  қорытындыға  келдім: әрбір бағдарламалау  тілі өзгеше және бір бағдарламаны бірнеше тілде жазуға болады, бірақ  олардың нәтижесі бірдей. Біз жай  ғана түрлі бағдарламалық қамтаманы  пайдаланамыз.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

1.     Әбуов Қ.Қ. Экономикалық-математикалық тәсілдер. Алматы, Қайнар. 1992, 176 б.

2.     Сапарбаев Ә.Ж., Ахметов Қ.А., Мақұлова А.Т. Экономикалық-математикалық әдістер мен модельдер (оқулық). 2 басылымы. Алматы, 2005, 400 б.

3.     Абуов К.К, Шлефрин В.И. Математическое программирование. Акмола, 1998.

4.     Акулич И.Л. Математическое программирование в примерах и задачах: Учебное пособие. М., Высшая школа, 1986, 319 с.

5.     Кузнецов Ю.Н., Кузубов В.И., Волощенко А.Б. Математическое программирование. М., Высшая школа, 1980.

6.     Бирман И.Я. Оптимальное программирование. М., «Экономика», 1968, 232 с. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОСЫМША

Бағдарлама  листингі

 

unit Unit1;

 

interface

 

uses

  Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms,

  Dialogs, StdCtrls, Menus;

 

type

  TForm1 = class(TForm)

    Edit1: TEdit;

    Edit2: TEdit;

    Edit3: TEdit;

    Button1: TButton;

    Label1: TLabel;

    Label2: TLabel;

    Label3: TLabel;

    Label4: TLabel;

    Edit4: TEdit;

    Label5: TLabel;

    Edit5: TEdit;

    Edit6: TEdit;

    Label6: TLabel;

    Label7: TLabel;

    MainMenu1: TMainMenu;

    N1: TMenuItem;

    N2: TMenuItem;

    N3: TMenuItem;

    N5: TMenuItem;

    N6: TMenuItem;

    procedure Button1Click(Sender: TObject);

    procedure N6Click(Sender: TObject);

    procedure N2Click(Sender: TObject);

    procedure N3Click(Sender: TObject);

    procedure N5Click(Sender: TObject);

  private

    { Private declarations }

  public

    { Public declarations }

  end;

 

var

  Form1: TForm1;

 

implementation

 

uses Unit2, Unit3;

 

{$R *.dfm}

 

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);

var m,s,p,a:real;

l,t:integer;

begin

l:=StrToInt(Edit1.Text);

t:=StrToInt(Edit2.Text);

m:=60/t;

Edit3.Text:=FloatToStr(m);

s:=m/(m+l);

Edit4.Text:=FloatToStr(s);

p:=l/(m+l);

Edit5.Text:=FloatToStr(p);

a:=l*m/(l+m);

Edit6.Text:=FloatToStr(a);

end;

 

procedure TForm1.N6Click(Sender: TObject);

begin

close;

end;

 

procedure TForm1.N2Click(Sender: TObject);

begin

Form1.Show;

end;

 

procedure TForm1.N3Click(Sender: TObject);

begin

Form2.Show;

end;

 

procedure TForm1.N5Click(Sender: TObject);

begin

Form3.Show;

end;

 

end.

 

unit Unit2;

 

interface

 

uses

  Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms,

  Dialogs, Menus, StdCtrls;

 

type

  TForm2 = class(TForm)

    MainMenu1: TMainMenu;

    N1: TMenuItem;

    N2: TMenuItem;

    N3: TMenuItem;

    N5: TMenuItem;

    N6: TMenuItem;

    Label1: TLabel;

    Label2: TLabel;

    Label3: TLabel;

    Label4: TLabel;

    Label5: TLabel;

    Label6: TLabel;

    Label7: TLabel;

    Edit1: TEdit;

    Edit2: TEdit;

    Edit3: TEdit;

    Button1: TButton;

    Edit4: TEdit;

    Edit5: TEdit;

    Edit6: TEdit;

    Edit7: TEdit;

    Label8: TLabel;

    Label9: TLabel;

    Edit8: TEdit;

    Label10: TLabel;

    Edit9: TEdit;

    Label11: TLabel;

    Edit11: TEdit;

    procedure N6Click(Sender: TObject);

    procedure N2Click(Sender: TObject);

    procedure N3Click(Sender: TObject);

    procedure Button1Click(Sender: TObject);

    procedure N5Click(Sender: TObject);

  private

    { Private declarations }

  public

    { Public declarations }

  end;

 

var

  Form2: TForm2;

 

implementation

 

uses Unit1, Unit3;

 

{$R *.dfm}

 

procedure TForm2.N6Click(Sender: TObject);

begin

close;

end;

 

procedure TForm2.N2Click(Sender: TObject);

begin

Form1.Show;

end;

 

procedure TForm2.N3Click(Sender: TObject);

begin

Form2.Show;

end;

 

procedure TForm2.Button1Click(Sender: TObject);

var m,s,p,a,r,c,k,b:real;

l,t,n,d:integer;

begin

l:=StrToInt(Edit1.Text);

t:=StrToInt(Edit2.Text);

n:=StrToInt(Edit7.Text);

m:=60/t;

Edit3.Text:=FloatToStr(m);

r:=l/m;

Edit8.Text:=FloatToStr(r);

if n=2  then

p:=1/(1+r+(r*r)/2);

c:=p*r*r*r/2;

if n=3  then

p:=1/(1+r+r*r/2+((r*r*r)/6));

c:=p*r*r*r/6;

if n=4  then

p:=1/(1+r+r*r/2+(r*r*r)/6+r*r*r*r/24);

c:=p*r*r*r*r/24;

if n=5  then

p:=1/(1+r+r*r/2+(r*r*r)/6+r*r*r*r/24+r*r*r*r*r/120);

c:=p*r*r*r*r*r/120;

Edit5.Text:=FloatToStr(p);

if n=2  then

c:=p*r*r/2;

if n=3  then

c:=p*r*r*r/6;

if n=4  then

c:=p*r*r*r*r/24;

if n=5  then

c:=p*r*r*r*r*r/120;

Edit9.Text:=FloatToStr(c);

s:=1-c;

Edit4.Text:=FloatToStr(s);

a:=s*l;

Edit6.Text:=FloatToStr(a);

b:=a/m;

Edit11.Text:=FloatToStr(b);

 

 

end;

 

procedure TForm2.N5Click(Sender: TObject);

begin

Form3.Show;

end;

 

end.

 

unit Unit3;

 

interface

 

uses

  Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms,

  Dialogs, StdCtrls;

 

type

  TForm3 = class(TForm)

    Label1: TLabel;

    Label2: TLabel;

    Label3: TLabel;

    Label4: TLabel;

    Label5: TLabel;

    Label6: TLabel;

  private

    { Private declarations }

  public

    { Public declarations }

  end;

 

var

  Form3: TForm3;

 

implementation

 

{$R *.dfm}

 

end.