Қазақ тілін компьютер арқылы оқыту

Қазақстан Республикасының  Білім және Ғылым министрлігі

Қостанай Мемлекеттік  Педагогикалық Институты

Филология факультеті

Қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасы

 

 

 

 

 

 

Курстық жұмыс

Қазақ тілін компьютер арқылы оқыту

 

 

 

                                                 Абдухалиева Жадыра

 

 

 

 

Ғылыми жетекші: аға оқытушы,                                                                      магистр    Есенғазина Б.Б

 

 

 

 

   Қостанай 2012

Мазмұны:

Кіріспе…………………………………………………………………………….. 3

Негізгі бөлім.............................................................................................................7

I. Компьютерлік оқыту технологиясының оқушыларға маңыздылығы............7 1.1 Компьютермен оқыту – уақыт талабы............................................................7

1.2 Компьютерлік оқытудың тиімді жолдары...................................................18

 1.3 Компьютерлік технологияны оқыту процесінде қолдану ерекшеліктері…………………………………………………………………….20                                                                                                 

II. Қазақ тілі мәтіндерін комьютермен оқыту әдістемесінің әлеуметтік мәні………………………………………………………………………………..24

2.1 Мәтінді компьютермен  оқыту әдістемесінің  психофизиологиялық  негіздері…………………………………………………………………………..24

2.2 Мәтінді компьютермен  оқыту әдістемесін дидактикалық  негіздері……..25

2.3 Қазақ тілі мәтіндерін  оқытатын компьютерлік бағдарламаның  мазмұны..................................................................................................................27

Қорытынды............................................................................................................30

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі………………………………………………32

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                          Кіріспе.

Қазақстан Республикасындағы  оқу мен тәрбие жүйесін техникаландыру мен автоматтандыру тенденциясының болашақ қарқыны мен қадамдары  іздеумен және компьютерлік жүйені оқу-тәрбие үрдісіне енгізумен тығыз байланысты. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында қазіргі замандағы  білім беру жүйесінің жаңа технологияларымен  қамтамасыз етілуі міндеттелген. Қазақ  тілі Қазақстан Республикасының  мемлекеттік тілі мәртебесін алғаннан бері мектептер аудиторияларда оқыту  мәселелері терең зерттеліп, көптеген әдістемелік жаңалықтар оқыту үрдісіне енгізілді. Қазақстан Республикасының  қоғамдық-әлеуметтік дамуы мен қазіргі  уақыт сұранысына орай компьютерлік оқыту технолгиясының алатын орны күн  өткен сайын зор.Компьтердің кең  мүмкіншіліктерінің бірі – интернет жүйесі. Мектептегі оқу пәндерін оқытуды  сапалы дәрежеге көтеруге ықпал ететін интернеттегі программалардың қоры оқыту үрдісіне жаңа мүмкіндіктер жасайды. Осымен бірге оқушының жеке тұлғасын қалыптастырудағы компьютерлік оқыту  технолгиясының маңыздылығы күн  өткен сайын анық аңғарылуда. Қазіргі  заманда ақпараттың көптігі мен  жету жылдамдығы, осы мәселенің психологиялық  ерекшелігі де мектеп қабырғасында, сабақта  компьютерлік технологияны меңгерудің маңызы мен қажеттілігін дәлелдейді. Қазақ тілін мектепте оқытуда  қатысымдық  (коммуникативтік) бағытты  ұстану басты мәселе болып табылады. Қатысымдық тұрғыдан ұйымдастырылған  қазақ тілін оқыту үрдісінің  тиімді болуы осы зерттеу жұмысында  қатысымдық тұлға – мәтінді компьютер  арқылы оқытумен тығыз байланысты. Өйткені компьютердің мультимедиалық мүмкіншіліктері оқушының тілін  дамытуды жан-жақты басшылық жасай  алады. Қазақстандық білім беру жүйесінде  барлық пәндер бойынша электрондық  құралдар жасалып жатқаны белгілі. Дегенмен практикадағы қолданыс барысы әлі мардымсыз екендігін республикалық  басылымдардан да, мектептердегі  қазақ тілін оқыту тәжірибесінен  де көп байқауға болады.[1,45]

Зерттеу жұмысының  өзектілігі. Қазақстан республикасының президенті Н.Ә.Назарбаев қазақстандық мектептерде мүмкіндігінше толық компьютерлендіру міндетін білім беру саласының басты мақсатының бірі деп көрсетті. Бұл мәселе елбасының 2006 жылдың наурыз айындағы қазақстандықтарға арналған Жолдауында білім беру саласының болашағы үшін маңызды фактор ретінде белгіленеді.

Қазақстан Республикасындағы  оқу мен тәрбие жүйесін техникаландыру мен автоматтандыру тенденциясының болашақ қарқыны мен қадамдары  іздеумен және компьютерлік жүйені оқу-тәрбие үрдісіне енгізумен тығыз байланысты. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында қазіргі замандағы білім беру жүйесінің жаңа технологияларымен қамтамасыз етілуі міндеттелген.

Қазақ тілі Қазақстан Республикасының  мемлекеттік тілі мәртебесін алғаннан бері мектептер аудиторияларда оқыту  мәселелері терең зерттеліп, көптеген әдістемелік жаңалықтар оқыту үрдісіне енгізілді. Қазақстан Республикасының  қоғамдық-әлеуметтік дамуы мен қазіргі  уақыт сұранысына орай компьютерлік оқыту технолгиясының алатын орны күн  өткен сайын зор.

Компьтердің кең мүмкіншіліктерінің бірі – интернет жүйесі. Мектептегі оқу пәндерін оқытуды сапалы дәрежеге көтеруге ықпал ететін интернеттегі программалардың қоры оқыту үрдісіне жаңа мүмкіндіктер жасайды. Осымен бірге  оқушының жеке тұлғасын қалыптастырудағы компьютерлік оқыту технолгиясының маңыздылығы күн өткен сайын  анық аңғарылуда. Қазіргі заманда  ақпараттың көптігі мен жету жылдамдығы, осы мәселенің психологиялық  ерекшелігі де мектеп қабырғасында, сабақта  компьютерлік технологияны меңгерудің маңызы мен қажеттілігін дәлелдейді. Қазақ тілін мектепте оқытуда  қатысымдық  (коммуникативтік) бағытты  ұстану басты мәселе болып табылады. Қатысымдық тұрғыдан ұйымдастырылған  қазақ тілін оқыту үрдісінің  тиімді болуы осы зерттеу жұмысында  қатысымдық тұлға – мәтінді компьютер  арқылы оқытумен тығыз байланысты. Өйткені компьютердің мультимедиалық мүмкіншіліктері оқушының тілін  дамытуды жан-жақты басшылық жасай  алады. Қазақстандық білім беру жүйесінде  барлық пәндер бойынша электрондық  құралдар жасалып жатқаны белгілі. Дегенмен практикадағы қолданыс барысы әлі мардымсыз екендігін республикалық  басылымдардан да, мектептердегі  қазақ тілін оқыту тәжірибесінен  де көп байқауға болады. Зерттеу  жұмысының өзектілігі осы айтылғандармен байланысты айқындалады. [2,89]

Зерттеу нысаны – мектепте қазақ тілі мәтіндерін компьютермен оқыту әдістемесі.

Зерттеу жұмысының  мақсаты – қазақ тілінде еркін сөйлеу мүмкіндігін арттыру үшін қатысымдық құзыреттілігі мен қазақша сөйлеу біліктілігін жетілдіріп, қазақ тіліндегі мәтіндерді компьютермен оқытудың ұтымды әдістемесін ұсыну.

Зерттеу жұмысынын  міндеттері:

- қазақ тілі мәтіндерін  компьютер арқылы меңгерту әдістемесінің  әлеуметтік- философиялық, дидактикалық, психофизиологиялық, әдістемелік заңдылықтарын  анықтау;

- қазақ тілін оқыту  үрдісін компьютерлік технология  арқылы жаңашаландыру;

- қазақ тілін жеделдете  оқытудағы компъютердің мүмкіншіліктерін  анықтау;

- оқушылардың даму деңгейіне  сәйкес мәтіндер жүйесін дидактикалық  тұрғыдан іріктеп,   олардың   мазмұнындағы   дидактикалық, тәрбиелік,   елтанымдық,   дүниетанымдық   білім   ерекшеліктерін   меңгерту  әдістерін жүйелеу;

- қазақ тілі  мәтіндерін  компьютермен оқыту әдістемесінің  тиімділігін эксперимент арқылы  дәлелдеу.

Зерттеу жұмысының  болжамы. Компьютерлік оқыту технологиясына бейімделген арнайы мәтіндерді окытуға арналған әдістеме қазақ тілін жете меңгеруге игі ықпал етеді. Мәтіндерді компьютер арқылы оқытумен байланыстыру қазақ тілін оқыту үрдісін компьютерлендіру міндетіне сай жана инновациялық әдістемелік жүйе ұсынуға мүмкіндік береді.

Зерттеудің  әдістері.  Зерттеу жұмысында анализ,  синтез,  салыстыру, салғастыру, бақылау, сұрау әдістері қолданылады.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы.

- қазақ тілін оқыту  әдістемесінде "Адам-машина"  жүйесінің білім беру саласындағы  ерекшеліктерін терең тану мақсатында  алғаш рет әлеуметтік-философиялық, психологиялық және физиологиялық  өзгерістерді    компьютерді  қолданумен  байланыстырған психофизиологиялық  факторлар анықталды;

- оқушылардың жас ерекшеліктеріне  сай елтанымдық, дүниетанымдық, білімдік  мақсатқа сай мәтіндер жүйесі  іріктеліп, лексикалық және грамматикалық  жаттығулар жүйесі жасалынды;

- қазақ тілі мәтіндерін  компьютермен оқытуға арналған  арнайы электрондық оқу құралы  арқылы сабақ жоспары ұсынылды.

Зерттеудің теориялық  маңызы.

Қазақ тілін оқыту үрдісін  компьютерлендіру бағдарында анықталған әлеуметтік-философиялық, дидактикалық жене психофизиологиялық негіздер қазақ  тілін оқыту теориясын жаңа ұғымдармен байытады. Мәтіннің табиғатын лингвистикалық тұрғыдан талдау мәтін теориясын  меңгеруге игі ықпал етеді. Мәтінмен лексикалық және грамматикалық тұрғыдан жасалған жұмыс жүйесі әдістеме ілімінің ғылыми-теориялық негізін түсінуге септігін тигізеді.Қазақ тілін оқытудың жаңа инновациялық жүйесін енгізу интерактив әдістерді мол және тиімді қолданудың компьютерлік мүмккіншіліктерін молайтады.

Зерттеудің практикалық  манызы.

Мектепте қазақ тілін  оқытуды компьютерлендіру жолдары  мен оларды ұйымдастыру амалдары қазақ тілі сабағының сапасын  арттырады.

Мемлекеттік тілді оқытудың тиімді нысаны деп танылған мәтін  және оны оқытуда компьютерді  қолдану әдістемесі мектепте ғана емес арнаулы, жоғары оқу орындарында  мемлекеттік тілді терең үйренуге мүмкіндік береді. Комиьютерді қолдану  барысында окушының өз бетімен білім  алу дағдыларын жетілдіру басты  мақсат болғандықтан, "субъект -объект" жүйесінің өз-өзінен ығысып, "субъект -субъект" жүйесіне көшудің оңтайлы  жолы тәжірибелік курстарды өткізуге пайдалы. Мәтін бойынша жасалатын  жұмыс түрлері лексикалық, грамматикалык, сөздік, тест арқылы топтастырылып, әдістемелік  кешен түрінде ұсынылуы оқытушыға  сабаққа қажет мәселені тандап алуға  жағдай жасайды. Зерттеудің теориялық  және практикалық нәтижелерін мұғалімдер оқу-әдістемелік құрал ретінде, мектеп оқушылары қазақ тілін мемлекетгік  тіл ретінде оқып-үйренетін компьютерлік диск (СВ) түрінде дербес компьютер  құралы ретінде, жоғары оқу орындарында  қазақ тілін оқыту әдістемесі курсы бойынша студентгерге арнайы курс ретінде қолдана алады.[3,100]

Зерттеу жұмысының  құрылымы.

Зерттеу жұмысы кіріспеден, негізгі, қорытындыдан, пайдаланылған  әдебиеттер тізімінен тұрады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                Негізгі бөлім

I. Компьютерлік оқыту технологиясының оқушыларға маңыздылығы.

1.1Компьютермен  оқыту – уақыт талабы.

Компьютерлік технология - оқытудың арнайы жиынтығы мен әдістемесін, әдісін және тәрбие құралдарын анықтайтын технологиялық-педагогикалық процесті ұйымдастырудың ең тиімді жолы болып  табылады.

Соңғы жылдары қазақ тілін  оқытуда және білім беруді компьютерлендіруде ақпараттық технология пайдалану туралы мәселеге баса назар аударылуда. "Қазіргі  ақпараттық құралдар - бұл тек спутниктік және кабельдік телевидение, бейне  және дыбыстық жүйелер, электрондық  ойындар емес, сонымен бірге тілді  окытудың жаңа жүйесі, ерекшелігі және тәсілін атқаратын негізгі бағаты болып табылады (И.Г.Гальперин).

Осы мақсатты іске асыру  барысында, яғни мемлекеттік тілді  оқытуда мемлекеттік тіл кафедрасының оқытушылары пәнге деген қызығушылықты  арттыру мақсатында дәстүрден тыс  әдістер мен тәсілдерді іздеуде. Өйткені қызығушылық  дегеніміз - үйренушілердің шығармашылық және ойлау  қабілетін арттыруға септігін тигізетін  ынта-лылық.[4,99]

Оқытушылық қызметте накты  әдістемелік нысандарда, сонымен  қатар психологиялық міндеттерде  осы әдістердің ерекшеліктеріне  сүйенеміз.

Олар:

• оқушылардың жеке басының  есте сақтау қорлары мен интеллектуалдық  белсенділігін дамыту;

• психологиялық кедергілерді меңгеру;

• практикалық сабақ кезінде  оқытушы мен курсанттардың белсенділігі мен оқыту әдісін бекіту;

Бұл үдеріс - коммуникативтік  оқыту кезінде жақсы нәтижелерге  қол жеткізеді және оқушыларға кәсіби бағдарлы білім беруде тиімді  амалдардын бірі.

• тәрбиелік және психотерапиялық  оқу үдерісін іске асыру.

Осындай мотивацияны арттыру  үшін оқу-әдістемелік жұмыс негізгі  амалдар, тәсілдер және жаңа техникалар арқылы жүзеге асырылады.

Жаңа ақпараттық технологияларды  пайдаланатын әдістер мен Интернет секілді қазіргі тәсілдер -жеке бағдарламалық  бағытта көмегін тигізеді, курсанттардың  қабілетіне қарай оқытудың дифференциациясын  қамтамасыз етеді және пәнге деген  қызығушылығын арттырады.

Бүгінгі таңда адамзат  өмірінде компьютердің қолданылмаған  жері жоқ. Әр салада компьютерлік технология белсенді қолданылуда, ал интерактивті бағытта  оқытушы мен     курсанттарға  көмекші  құрал.

Психологиялық көзқарас тұрғысынан қарағанда компьютермен оқытудың тиімділігі мол. Оқу-әдістемелік жұмысының тиімділігін, практикалық сабақтың қызығушылығын  қамтиды. Егер компьютерлік бағдарлама сауатты құрылса, онда ол оқытушыға  уақыт үнемдеуге және үиретудің  кейбір тиімді сәттеріне назар аудартуға  көмегін тигізеді. Ал, курсанттар нұсқаушы - компьютердің арқасында өздерін  болашақ маман ретінде жауапкершілік  сезінеді. Компьютерлік технологияның  тиімділігін арттыру үшін бағдарламада әртүрлі жаттығулар мен ойын элементтері  мен ән-музыканы қолдануға болады.[5,184]

Аталмыш технология практикалық  сабақты жүйелі ұйымдастыруда маңызды. Ол әдістердің негізгі функциясы - болжамдық  болып есептеледі, және негізгі қызметі - жобалау, себебі жоғары білікті мамандарды даярлауда жалпы мақсатты және нәтижелерді, негізгі кезендерді білім-тәрбие процесінің тәсілдері мен ұйымдастыру формаларын жоспарлайды.

Компьютерлік технологияларға  әртүрлі ғылым мен практикалық  басқа салаларының арнайы жаңа ақпараттық әдістері, тақырып бойынша лексика-грамматикалық  жаттығулар жатады.

Әсіресе үйрету технологиясында  қарастырылған үйрену мен дағдылану  әрекеттерінің қалыптасуы әр сабақта  қолданылады: