ҚР территориясының табиғи қауіпті жағдайға ұшырау мүмкіндігі

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Халықаралық білім беру корпорациясы

Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы

 

 

 

 

 

 

 

Реферат

 

Дисциплина: Тіршілік қауіпсіздігінің әрекет негіздері

Тақырыбы:    ҚР территориясының табиғи қауіпті жағдайға ұшырау мүмкіндігі

 

 

 

 

Орындаған:  Алпысбаева М.Б ПСМиК-14*

Тексерген:    ассоц. Проф  Жараспаева Г.Ж

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жоспар

 

1)Экология

2) Экология ғылымының казіргі басты стратегиялық міндеті

3) Қоршаған табиғи ортаның ластануы

4) Ластау көздері

5) Қазақстан Республикасының экологиялық проблемалары

6) Экологиялық қауіпсіздік

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Экология

Экология ( лат. оіkos – үй, баспана; logos – ілім) – жеке организмнің қоршаған ортамен қарым-қатынасын, ортаға бейімделу заңдылықтарын, сондай-ақ организм деңгейінен жоғарырақ тұрған биологиялық жүйелердің – популяциялардың, организмдер қауымдастықтарының, экожүйелердің, биосфераның ұйымдастырылу және қызмет атқару заңдылықтарын зерттейтін ғылым.

Экология ғылымының казіргі басты стратегиялық міндеті

Экология ғылымының казіргі басты стратегиялық міндеті — биосфераның құрамды бөлігі ретінде адамзат қоғамының табиғатпен өзара карым-қатынасының үйлесімділігін сақтауға негізделген ғылыми теорияларды дамыту.Тіршілік өрісінің маңызды қыры климат және топография секілді фақторлармен катар шеқтеулі аумақ немесе басқа ресурстар үшін бәсеке күресіне түсе алатын басқа тұрлердің болуы. Сонымен бірге экологияның кезек күттірмейтін іргелі міндеттері мыналар:

а) табиғат байлықтарының қорын азайтпай-ак экологиялық кауіпсіздікті қамтамасыз ету;

ә) өнеркәсіптік және ауыл шаруашылығы өндірістерінің экологиялық негіздерін жетілдіре түсу;

б) экологиялық мәселелерді шешуде әлеуметтік және экономикалық механизмдердің тиімді жолдарын жасап шығару;

в) табиғатты пайдалануды басқарудың ұйымдастыру-құкықтық мәселелерін дұрыс шешу;

г) әлеуметтік-экологиялық болжаулардың әдістерін дамыта түсу.

Қоршаған табиғи ортаның ластануы

Қоршаған табиғи ортаның ластануы –қандай да бір экологиялық жүйеге (биогеценозға), ондағы заттектердің айналымы мен алмасу процестерін, энергия мен ақпарат ағынын үзетін немесе өзгертетін, аталған экожүйенің бұзылуына әкеліп соғатын, оған тән емес жанды немесе жансыз компоненттердің, физикалық немесе құрылымдық өзгерістердің енгізілуі.

Ластаушы заттардың атмосфералық ауаға шығарылуы. 2009 жылы тұрақты ластау (ҚР Статистика агенттігі) көздерінен атмосфералық ауаға шығарылған зиянды заттар мөлшері 2,3 млн.тоннаға жеткен және соңғы он жыл бойында тұрақты деңгейде сақталып отыр. Шығарылған 1681 мың тонна газ тәріздес заттардың 46,4% күкіртті ангидридтің, 25,7% көмір тотығының, 12,3% азот тотығының, 7,8% көмірсутектердің, 2,6 % ұшқыш органикалық заттардың үлесіне тиеді.

Ауасы лас қалалардың қатарына 11 қала жатқызылса, соның ішінде 7 қала (Алматы, Шымкент, Өскемен, Ақтөбе, Теміртау, Қарағанды, Тараз) ластану деңгейі жоғары қалалар.

Су ресурстарының ластануы.

таза су нысандары -Қазақстанда олардың қатарына 11 өзен, 3 су қоймасы , 2 көл жатқызылған;

орташа ластанғандар – 38 -өзен, 7 су қоймасы 4 көл және 3 тоған;

ластанғандар

өзендер:Брекса, Үлбі, Глубочанка (ШҚО), Ұбаған (Қостанай обл.), Қарабалта, Тоқташ (Жамбыл обл.), Келес, Бадам, Сырдария (ОҚО)

көлдер:Шалқар (БҚО), Үлкен Шабақты, Сұлтанкелді (Ақмола обл.), Кеңгір (Қарағанды обл.);

лас су нысандары –Тихая (ШҚО), Елек (Ақтөбе) өзендері және Билікөл көлі (Жамбыл обл.).

қатты ластанған –Красноярка (ШҚО), Қаракеңгір, Шерубайнұра (Қарағанды обл.) өзендері.

Негізгі ластаушы заттар тізімінде 16 ингредиент бар. солардың ішінде ең көбірек таралғандары: мыс, сульфаттар, нитриттік азот, фенолдар, ОБС5, (БПК5), темір, фториттер, хром(6+), мырыш(2+).

 

Ластау көздері

Химиялық ластану -тыңайтқыштармен, пестицидтермен, ауыр металдармен т.б.ластану. Ең қауіптілері бензол, пестицидтер, нитраттар, нитриттер, полихлорланған дифенилдер. Қоршаған ортаға шығарылатын ластаушы заттардың 400 мыңға жуық түрі бар.

Негізгілері:

СО2 -көміртегі тотығы. Организмнің тұншығуына әкеліп соғады.

COCI2 -фосген. Өкпенің солуына  әкеліп соғады.

NH3 -аммиак. Тоңазыту қондырғыларында  кездеседі.

NOх -азот оксидтері. Жану  өнімдерінен түзіледі

H2S -күкіртті сутегі. Өте  улы

Ауыр металдар және олардың қосылыстары.

Әскери-ғарыштық және сынақ кешендері полигондарының әсері

Байқоңырдан Протон зымыраны ұшу сәті.

Қазіргі кезде Қазақстан Республикасы территориясында төрт әскери-сынақ полигондары және "Байқоңыр" кешені жұмыс жасайды. Ракеталардың жерге түскен бөлшектері, құлаған ракеталар, өте улы ракета жанармайларының төгілулері т.б. нақты экологиялық қатер туғызуда.

"Байқоңыр" космодромынан  тасымалдаушы-зымырандардың ұшырылымдарын  қамтамасыз ету үшін, жалпы ауданы 12,24 млн. гектарға тең ракеталардың  бөлшектері түсетін арнайы құлау  алаңы бөлінген. Осыған байланысты  ракеталық-ғарыштық қызметтің қоршаған  ортаға және халық денсаулығына  әсерін төмендету, ракеталық-ғарыштық  кешеннің экологиялық қауіпсіздігін  қамтамасыз ету мәселесі алаңдатып  отыр.

Қазақстаның экологиялық қауіпсіздігіне елеулі қатер туғызып отырған радиоактивті ластану. Оның ішінде 30%-ы радиоактивті газ-радонның мүмкіндігі жоғары. Қазақстан мекемелерінде 50 мыңнан астам пайдалануға жарамсыз иондаушы сәуле шығаратын құралдар бар. 1949 жылғы алғашқы жер бетіндегі жарылыстан бастап Семей және Павлодар облыстарының радиациялық сәулеленудің ықпалына ұшыраған басқа аумақтардың тұрғындарының арасында сырқат саны әлі азаймай отыр. Бұлар өкпе мен сүт бездерінің рагы, лимфогемобластоз және басқа да қатерлі ісікті патологиялары. Семей полигонына жақын нақ сол аудандарда жетілуіндегі әртүрлі ауытқулар, тәндік және естік кемшіліктер әрқилы сәбилер дүниеге ерекше көп келеді. Мамандардың айтуынша, соны бәрі қалдықты радиацияның кесірінен болатын генетикалық мутациямен байланысты.

Қазақстан Республикасының экологиялық проблемалары

Ұлттық экологиялық проблемалар:

Арал теңізінің акваториясын қысқарту және тұздану дәрежесі жоғары жаңа шөлді аумақтардың түзілуіне байланысты оның табанының жалаңаштануы;

Бұрынғы Семей сынақ ядролық полигонының болуы;

Каспий теңізі шельфінің ресурстарын қарқынды түрде игеру арқылы теңіз және жағалаулық экожүйелерге әсер ету;

Су ресурстарының ластануы және сарқылуы;

Тарихи ластанулар

Трансшекаралық экологиялық проблемалар

Әскери-ғарыштық және сынақ кешендері полигондарының әсері

Жергілікті экологиялық мәселелер:

Ауа бассейнінің ластануы;

Радиоактивті ластану;

Бактериологиялық ластану;

Химиялық ластану;

Өнеркәсіптік және тұрмыстық қалдықтар.

 

 

Экологиялық қауіпсіздік

Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, халықаралық қауіпсіздік бағыттарының бірі болып саналады. Бұл саланың маңызды құжатнамасына 2004-2005 жылдарға арналған ҚР экологиялық Концепциясы жатады. Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған шаралар алынуда.

Экологиялық қауіпсіздік төңірегіндегі мемлекеттік саясат мақсаттарына табиғи жүйелердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, қоршаған ортаға әсер ететін табиғи және антропогендік әсерлер нәтижесінде пайда болған қауіп қатерден сақтау жатады. Бұл мақсатқа жету үшін келесі мәселелер өз шешімін табуы қажет:

климатта өзгеріс тудыратын және жердің озон қабатын бұзатын антропогендік әсерді төмендету;

биоәралуандылықты сақтау және жердің деградациясы (құнарлылығы төмендеу) мен шөлдену процестерінің алдын алу;

Экологиялық апатты аймақтарды, әскери космостық және сынақ кешендері полигондарын қайта қалпына келтіру;

Каспий теңізі қайраңының ластануының алдын алу;

су ресурстары азаюы мен ластануына жол бермеу;

тарихи ластанулардың ауа бассейнінің ластануының, радиоактивті, бактериологиялық және химиялық, сол сияқты трансшекаралық ластанулардың алдын алу және жою;

өндірістік және тұрмыстық қалдықтар көлемін азайту;

табиғи және техногендік төтенше жағдайлардың алдын алу;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер :

 

1.«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, X том;

2.О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. 3.Сәтімбеков Р. Биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдык-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған окулық. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007.

4.Экология. Оқулық. -Алматы Экономика, 2002 Т.Рысқұлов атындағы қазақ экономикалық университеті

5.Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет.

6. М.Ш.Алипов.Экология және тұрақты даму. Алматы 2012