Халық ауыз әдебиеті

Халық ауыз әдебиеті

 

 

 

 

 

• Работа ученика 9 «А» класса
• Пестрикова Тимура

Ауыз  әдебиеті — халқымыздың ауызекі шіғарып, ауызекі тарап отыратын асыл мұрасы. Онда халкы-мыздың ғасырлар бойғы басынан кешірген тарихи белестері, елінің тәуелсіздігі жолындағы ерлік, батырлык кимылдары, халықтың әдет-ғұрпы, салт-дәстүрі, арман-мүддесі, қиялы, жастардың кіршіксіз пәк махаббаты сөз өнерімен кестеленген.

 

Ауыз әдебиеті — талай-талай  ғасырлар жемісі. Халық оны сонау  ықылым заманнан рухани асыл қазына ретінде  сактап, ұрпақтан-үрпакка мүра етіп, бүгінгі біздің дәуірімізге жеткізген.

Ауыз  әдебиетінің түрлері.  
Халық ауыз әдебиеті бірнеше түрде және эр түрлі жанрда дамыған.

 

•                               Халык ауыз әдебиетінің негізгі түрлері:
• а) түрмыс-салт жырлары;
• ә) мақал-мәтелдер, жүмбақ-тар;
• б) ертегілер;
• в) эпостық жырлар;
• г) лиро-эпостық жырлар;
• д) айтыс өлеңдері;
• ж) тарихи жырлар;
• з) шешен-дік сөздер,
• т. б.

Ауыз әдебиетіндегі  түрмыс-салт жырлары, көңіл күйін  білдіретін кара өлеңдер мен ән мөтіндері  лирикалық жанрға, ал ертегілер, аңыз ертегілер, батырлар жыры эпостық жанрға жатады. Драмалық жанр бүрын болған емес, ауыз әдебиетіндегі "Жар-жар”, айтыс өлеңдерінде онын тек жүрнақтары ғана болған. Драмалык жанр — жазба  әдебиеттің жемісі.

Ауыз  әдебиеті мен жазба әдебиеттің арасындағы кейбір айырмашылықтар. Ауыз өдебиеті де, жазба әдебиет те —көркем туынды, асыл сөз өнері. Бүл жағынан келгенде, екеуінен де көркем шығармаларға тән барлык сапалық қасиеттерді үшыратамыз. Дегенмен ауыз әдебиетінің жазба әдебиеттен айырмашылықтары, ерекшеліктері бар.                  

 

Атап  айтканда:

1. Ауыз әдебиетінің белгілі бір авторы жок. Басында оларды шығарған ақын-жыраулар болған, заманы өте берген сайын олардың алғашқы шығарушыларының есімі үмыт калып, олар жалпы хальщтык шыгармаға айнальш кеткен.

2. Ғасырлар шеруінен, талай өлеуметтік, коғамдык топтар  елегінен өтіп, сан алуан өзгерістерге  үшыраған. Олардың алғашкы нұскасы  езгеріп, көптеген жаңа нұсқалары  пайда болтан. Мысалы, "Қозы Көрпеш  — Баян сүлу” жырының он  бес, сол сияқты "Қобыланды”, "Алпамыс”  дастандарының бірнеше нүскалары  болған.