Ознакомление детей с геометрическими фигурами и формой предметов

Тема:  Ознакомление детей с геометрическими фигурами и формой    предметов

Вторая младшая группа

Для реализации программных задач в качестве дидактического материала в данной группе используются модели простейших плоских геометрических фигур (круг, квадрат) разного цвета и размера.

Еще до проведения систематических занятий педагог организует игры детей со строительным материалом, наборами геометрических фигур, геометрической мозаикой. В этот период важно обога тить восприятие детей, накопить у. них представления о разнообразных геометрических фигурах, дать их правильное название.

На занятиях детей учат различать и правильно называть геометрические фигуры — круг и квадрат. Каждая фигура познается в сравнении с другой. На первом занятии первостепенная роль отводится обучению детей приемам обследования фигур осязательно-двигательным путем под контролем зрения и усвоению их названий.

Воспитатель показывает фигуру, называет ее, просит детей взять в руки такую же. Затем педагог организует действия детей с данными фигурами: прокатить круг, поставить, положить квадрат, проверить, будет ли он катиться. Аналогичные действия дети выполняют с фигурами другого цвета и размера.

В заключение проводятся два-три упражнения на распознавание и обозначение словами фигур («Что я держу в правой руке, а что в левой?»; «Дай мишке круг, а петрушке квадрат»; «На верхнюю полоску положите один квадрат, а на нижнюю много кругов» и т. п.).

На последующих занятиях организуется система упражнений с целью закрепления у детей умений различать и правильно называть геометрические фигуры: а) упражнения на выбор по образцу: «Дай (принеси, покажи, положи) такую же». Применение образца может быть вариативным: акцентируется только форма фигуры, не обращается внимание на ее цвет и размер; рассматриваются фигуры определенного цвета, определенного размера и фигура определенного цвета и размера; б) упражнения на выбор по словам: «Дай (принеси, покажи, положи, собери) круги» и т. п.; в вариантах упражнений могут содержаться указания на выбор фигуры определенного цвета и размера; в) упражнения в форме дидактических и подвижных игр: «Что это?», «Чудесный мешочек», «Чего не стало?», «Найди свой домик» и др.

Средняя группа

У детей пятого года жизни нужно прежде всего закрепить умение различать и правильно называть круг и квадрат, а затем и треугольник. С этой целью проводятся игровые упражнения, в которых дети группируют фигуры разного цвета и размера. Меняется цвет, размер, а признаки формы остаются неизменными. Это способствует формированию обобщенных знаний о фигурах.

Чтобы уточнить представления детей о том, что геометрические фигуры бывают разного размера, им. показывают (на таблице, фланелеграфе или наборном полотне) известные геометрические фигуры. К каждой из них дети подбирают аналогичную фигуру как большего, так и меньшего размера. Сравнив величину фигур (визуально или приемом наложения), дети устанавливают, что фигуры одинаковы по форме, но различны по размеру. В следующем упражнении дети раскладывают по три фигуры разного размера в возрастающем или убывающем порядке.

Затем можно предложить детям рассмотреть фигуры, лежащие в индивидуальных конвертах, разложить одинаковой формы рядами и предложить рассказать, у кого каких сколько.

На следующем занятии дети получают уже неодинаковые наборы фигур. Они, разбирая свои комплекты, сообщают, у кого какие фигуры и сколько их. При этом -целесообразно упражнять детей и в сравнении количества фигур: «Каких фигур у тебя больше, а каких меньше? Поровну ли у вас квадратов и треугольников?» и т. п. В зависимости от того, как скомплектованы геометрические фигуры в индивидуальных конвертах, между их количеством может быть установлено равенство или неравенство.

Выполняя это задание, ребенок сравнивает количество фигур, устанавливая между ними взаимно однозначное соответствие. Приемы при этом могут быть разные: фигуры в каждой группе располагаются рядами, точно одна под другой, или располагаются парами, или накладываются друг на друга. Так или иначе устанавливается соответствие между элементами фигур двух групп и на этой основе определяется их равенство или неравенство.

Подобным же образом организуются упражнения на группировку и сравнение фигур по цвету, а затем по цвету и размеру одновременно. Таким образом, постоянно меняя наглядный материал, получаем возможность упражнять детей в выделении существенных и несущественных для данного объекта признаков. Аналогичные занятия можно повторить по мере того, как дети будут узнавать новые фигуры.

С новыми геометрическими фигурами детей знакомят путем сравнения с уже известными: прямоугольник с квадратом, шар с кругом, а затем с кубом, куб с квадратом, а затем с шаром, цилиндр с прямоугольником и кругом, а затем с шаром и кубом. Рассматривание и сравнение фигур проводят в определенной последовательности:

а) взаимное наложение или приложение фигур; этот прием позволяет четче воспринять

   особенности фигур, сходство и  различие, выделить их элементы;

б) организация обследования фигур осязательно-двигательным путем   и   выделение   некоторых

   элементов   и   признаков   фигуры; эффект обследования фигуры в значительной мере зависит от того, направляет ли воспитатель своим словом наблюдения детей, указывает ли, на что следует смотреть, что узнать  (направление линий, их связь, пропорции отдельных частей, наличие углов, вершин, их количество, цвет, размер фигуры одной и той же формы и др.); дети  должны научиться  словесно  описывать  ту  или   иную  фигуру;

в) организация   разнообразных  действий  с  фигурами   (катать, класть, ставить в разные положения); действуя с моделями, дети выявляют их устойчивость или неустойчивость, характерные свойства. Например, дети пробуют по-разному ставить шар и цилиндр и обнаруживают, что цилиндр может стоять, может лежать, может и катиться, а шар «всегда катится». Таким образом обнаруживают характерные свойства геометрических тел и фигур;

г) организация  упражнений  по  группировке  фигур  в  порядке увеличения и уменьшения размера («Подбери по форме», «Подбери по цвету», «Разложи по порядку» и др.);

д)  организация дидактических игр и игровых упражнений для закрепления умений детей различать и называть фигуры («Чего не стало?», «Что изменилось?», «Чудесный мешочек», «Домино форм», «Магазин», «Найди пару» и др.).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Тақырып: Балаларды геометриялық пішіндер және заттардың пішіндерімен таныстыру

Екінші кіші топ

Осы топта дидактикалық материал ретінде бағдарламалық тапсырмаларды іске асыру үшін түстері және пішіндері әр түрлі қарапайым жазық геометриялық үлгілер (дөңгелек, шаршы) пайдаланылады.

Жүйелі сабақты өткізгенге дейін педагог балаларға құрылыс материалдарымен, геометриялық пішіндерді жинаумен, геометриялық мозаикаларды жинақтаумен байланысты ойындар ұйымдастырады. Осы кезеңде балалардың қабылдау сезімдерін байытып, оларда геометриялық пішіндердің әртүрлілігі, оның дұрыс атауы туралы ой-пікір қалыптастыру қажет.

Сабақтарда балаларды геометриялық пішіндердің аттарын атауына, яғни шаршы және дөңгелек деп айтуға және оларды ажыратуға үйретеді. Бірінші сабақта балаларды пішіндерді көзбен көріп, бақылап, сипап сезу арқылы, олардың аттарын меңгеруді үйрету алғашық рөлде тұрады.

Тәрбиеші пішінді көрсетіп, атын атайды және балаларға қолдарына дәл сондай пішінді алуын сұрайды. Кейін педагог осы пішіндермен ойындар ұйымдастырады: дөңгелекті айналдырады, оны қояды, шаршыны қойып көріп, ол айналатын айналмайтындығын тексереді және т.т. Осыған ұқсас әрекеттерді балалар өзге өлшемі және түсі өзгеше пішіндермен де орындайды.

Қорытындысында пішіндерді сөзбен айтып тануға арналған екі-үш жаттығу өткізіледі («Менің оң қолымдағы не, ал сол қолымдағы ше?»; «Аюға дөңгелек, көкжелкенге шаршы бер»; «Жоғарғы сызыққа бір шаршы қойыңдар, ал төменгі сызыққа бірнеге дөңгелектер қойыңдар» және т.т.).

Кейінгі сабақтарда балаларда геометриялық пішіндерді айту және ажырату білімдерін нығайту мақсатында жаттығулар жүйесі ұйымдастырылады: а) үлгі бойынша жаттығу таңдап алу: «Дәл осындайын бер (алып кел, көрсет, қой)». Үлгіні вариативті қолдануға да болады: дененің түсіне және өлшеміне назар аудармай, тек пішіні ғана айтылады; белгілі бір түсті, белгілі бір өлшемдегі және белгілі бір өлшем мен түсі бар пішіндер қарастырылады; б) сөздер бойынша жаттығу таңдап алу: «Дөңгелекті бер (алып кел, көрсет, қой, жина)» және т.т.; жаттығу нұсқаларында белгілі бір түсті және пішінді денелерді таңдап алу секілді жаттығулар болуы мүмкін; в) дидактикалық және қозғалмалы ойындар түріндегі жаттығулар: «Бұл не?», «Ғажайып қап», «Қайсысы болмай қалды?», «Өз үйшігіңді тап» және т.б.

Орта топ

Бес жастағы балаларда ең алдымен дөңгелек пен шаршыны, кейіннен үшбұрышты дұрыс атап, ажырата білуді үйрету керек. Осы мақсатта бірнеше ойын жаттығуларды өткізу қажет, онда балалар түрлі түсті және түрлі өлшемді  пішіндерді топтастырады. Түстері мен өлшемдері өзгереді, ал пішін белгілері өзгермей қала береді. Бұл пішіндер туралы білімді жинақтауға ықпал етеді.

Балаларда геометриялық пішіндердің әр түрлі болатындығы туралы пікірлерді нығайту үшін, оларға белгілі (кестедегі, фланелеграфтағы, немесе жинау тақтайшасындағы) геометриялық пішіндерді көрсету қажет. Балалар олардың әрбіріне ұқсастарын, өлшемдері кішісіні, сондавй-ақ үлкендерін табады. Пішіндердің шамасын (көзбен немесе қойып көру арқылы) салыстыра отырып, балалар олардың пішіні жағынан бірдей, ал өлшемдері жағынан әр түрлі екендіктерін анықтайды. Келесі жаттығуда балалар өлшемі үш түрлі пішінді өсу немесе кему ретімен орналастыруы қажет.

Кейін балаларға жеке конверттерде жатқан пішіндердің ішінен бір пішінділерін қатарластырып қоюын, кімде нешеу екендігін айтуды ұсынуға болады.

Келесі сабақта балалар бірдей емес пішінде жиынтығын алады. Олар өздерінің жиынтығын жинай отырып, кімде нешеу екендігін айтады. Сонымен бірге балаларды пішін мөлшерін салыстыруға жаттықтырады: «Сенде қайсы пішіндер көп, ал қайсысы аз? Сендерде үшбұрыш пен шаршылар саны тең бе?» және т.б. жеке конверттерде пішіндер қалай жинақталғанына қарамастан, олардың арасында теңдік немесе теңсіздік орнауы мүмкін.

Бұл тапсырмаларды орындай отырып, бала пішіндердің мөлшерін салыстырады, олардың арасындағы ұқсастықтарды анықтайды. Сонымен бірге әдіс тәсілдер әр түрлі болуы мүмкін: әр топтағы пішінден қатарластырылып, біреуінің айналасына дөңгелендіріліп, жұптастырылып немесе бірінің үстіне бірін қойып орналастыралады. Осылайша екі топтағы элементтер пішіні арасындағы теңдік немесе теңсіздік анықталады.

Осыған ұқсас тәсілмен пішіндерді түсі бойынша жәнебір уақытта түсі бойынша, сондай-ақ өлшемі бойынша салыстырып топтастыруға арналған жаттығулар жасалады. Осындай жолмен, көрнекі құралдарды өзгерте отырып, балаларды аталған объекттің маңызды және маңызды емес белгілерін ерекшелеуге үйретуге болады. Осыған ұқсас сабақтарды балалардың білоуіне қарай, жиі қайталап отыруға болады.

Жаңа геометриялық салыстыруларды балалар білетін пішіндермен бастайды: тіктөртбұрышты шаршымен, шарды дөңгелекпен, текшені шаршымен, кейін шармен, цилиндрді тіктөртбұрышпен және дөңгелекпен, кейіннен шармен және текшемен салыстырады. Пішіндерді қарау және салыстыру белгілі бір жүйелілікпен өткізіледі:

а) пішіндерді қондыру немесе қосу; бұл әдіс пішіннің ерекшеліктерін, ұқсастықтарын және айырмашылықтарын нақтырақ қабылдауға, олардың элементтерін ерекшелеуге рұқсат етеді;

б) пішіндерді қимылмен, сипап сезу жолдарымен зерттеуді және пішіндердің кейбір элементтері мен белгілерін ерекшелеуді ұйымдастыру; пішінді зерттеу әсері көбіне, тәрбиешінің өз сөзімен балаларды қадағалауын бағыттауға, білуге тиісті нәрсені көрсетуіне байланысты болады; балалар қандай да бір пішінді сөзбен сипаттап,жеткізе білуі керек;

в) пішіндермен әр түрлі әрекеттер жасауды ұйымдастыру; үлгілермен жұмыс жасай отырып, балалар олардың төзімділігін немесе төзімсіздігін, сипаттамалық қасиеттерін анықтайды. Мысалы, шар мен цилиндрді тегістікке әр түрлі етіп қойып көреді және цилиндрдің жазықтықта тұратынын, ал шардың домалап кете беретіндігін анықтайды. Осындай жолмен геометриялық денелер мен пішіндердің қасиеттерін айқындай бастайды;

г) пішіндерді өлшемдерінің өсу немесе кему ретімен топтастыру бойынша жаттығуларды ұйымдастыру («Пішініне қарап ірікте», «Түсіне қарап ірікте», т.б.);

д) балалардың пішіндерді ажыратып, аттарын атай білуін нығайтуға арналған дидактикалық ойындар мен ойын жаттығуларын ұйымдастыру («Не өзгерді?», «Пішіндер доминосы», «Жұбын тап» және т.б.).