Delphi программалау ортасы

• негізгі терезе(Project1);
• обьектілер инспекторының терезесі . (Object inspector);
• форма конструкторының терезесі(form1);
• кодтар редакторының терезесі(Unit1.pas);

 

1 сурет–Delphi бағдарламалау ортасының интерфейсі

 

Бұл терезе объекттер ағашы. Бұл терезеде формадағы барлық компоненттердің тізімі тұрады. + немесе - белгісі бұл компоненттің ішкі класында екінші компоненттің бар екендігін білдіреді. Егерде компоненттің аты ерекшеленген болса онда бұл компонент формада екпінді болғанын анықтайды. Терезесі форма конструкторының терезесі болып бұл терезеге негізгі конпоненттер орналасады. Бұл терезе объекттер инспекторы болып, мұнда объекттің негізгі параметрлері енгізіледі. Уақиғалар тізімі жазылады. Мұны View/obgect inspector немесе F1клавиші арқылы экранға шығарамыз. Obgect inspector терезесі екі жапсырмадан тұрады.

• Propertits(қасиет)
• Events(жағдай)

Терезесі кодтар редакторының терезесі болып табылады. Бұл терезеде формаға қойылған компоненттердің  тізімі, компоненттердің уақиғалар  тізімі және сол уақиғаға сәйкес командалар жазылады.Бір проектімен жұмыс қажеттілігіне қарай экранда басқа да терезелер тұруы мүмкін. Жұмыс жасау барысында негізгі терезеден басқа терезелерді алып тастауға, орын ауыстыруға болады. Көп терезелі болғанмен Delphi-де тек қана бір уақытта жасауға болады. Delphi-де құрылғының қосымша проекті түрінде жиналған бірнеше элементтерден тұрады. Олар:

• проект коды (DPR кеңейтілген мен берген формада сақталады);
• Форма сипаттамасы (DFM);
• Форма модулі (PAS);
• Модулдер(PAS);
• Объектілер параметрі (ОРТ);
• Ресурстар сипаттамасы;

Ең қарапайым проектінің өзі көп формадан тұрады. Сондықтан  кез-келген проект құру барысында оның барлық элементін сақтайтын каталог ашқан дұрыс. Негізгіпрограмматөмендегідейқұрылымдаболады:

Programproject1;

Uses Forms;

Unit1 in ‘Unit1. pas’{Form1},

Unit2 in ‘Unit2 . pas’{Form2};

{$R*.RES}  
begin  
Application. Initialize;

Application. Create Form(TForm1,Form1);

Application.CreateForm(TForm2,Form2);

Application.Run;

End.

Проекті аты проекті файлының атымен сәйкес келеді және дискіге сақталу барысында  да ресурстар файлымен проектілер параметрлері файлы да осы атпен аталады. Проект файлының атын өзгерткенде автоматты  түрде осы файл аттары өзгереді. Проектіні құру проект файлын компиляциялау  барысында орындалады және қосымшаның ехе файл проект атымен аталады.Проект файлын қарауға және өңдеуге болады. Ол ұшін Progect/view Sourсе (проект) (просмотр источника) командасы арқылы ашылады. Формаларды қарау үшін view\Forms…shift+F12. формалар сипаты сақталған файлда форманың өзі мен оның сипаттамасы беріледі. Форма модулінің файлында форма класының сипаты беріледі. Ол форманы қолданғанда автоматты түрде ашады. Қажетті модульді ашу үшін view-Units… немесе ctrl+F12 модульдер файлында кез келген формамен байланыспаған модульдер сақталады. Олар объект pascal тілінде жазылады. Оларды қолдану үшін Uses бөлігінде атты көрсету қажет. Ресурстар файлының проект аты беріледі. Проектіні сақтағанда автоматты түрде құрылады. Delphi-тен ресурстар файлымен жұмыс жасауға арналған графиктік редактор қарастырылған.Бұл Tools\imageEditor3.0 командасы арқылы алынады.Ресурстарға

• компаненттер пиктограммасы (.DCR);
• расторлық бейнелер (.BMP);
• қосымшалар пиктограммалары (.ICD);
• курсорлар (.CUR);

Проект параметрлер файлында параметрлер  мен олардың мәндері текстік  редактордың әр түрлі жолында  орналастырылады. Проектіні компиляциялау және орындау. Проектіні компиляциялау барысында орындалуға дайын файл немесе динамикалық кітапхана (Д44) құрылады. Компиляциялау процесі Progect\complie<проект аты> ctrlF9 командалары арқылы орындалады және мынандай жағдайлар атқарылады. Соңғы рет компиляцияланғаннан кейін мәні өзгерген модульдердің файлдары компиляцияланады. Нәтижесінде әрқайсысы үшін DCU кеңеймесімен анықталған модулге өзгеріс енгізілген болса, онда осы модулге пайдаланылатын модулге қайта компиляцияланады. Барлық модульдер компиляцияланғаннан кейін проект файлы компиляцияанады да қосымша орындалуға дайын файл құрылады. Проектіні Delphi немесе Windows жүйесінде жүктейді. Delphi ортасында проектіні жүктеу үшін Run/ Run немесе F9 тетігі басылады. Егер қосымша жұмыс жасамай қалса, Delphi ортасында Run/ Program Reset немесе Crtl+F12 командалары арқылы тоқтатылады.

 

 

1.2 Ұйымдастырушыныңортасын икемдеу

 

Delphi–ді қосқан соң жоғарғы терезеде компанент палитрасының иконкалары орналасады.Егер курсор бір иконкаға тоқтап қалса, оның астында сары төрт бұрышта көмекші пайда болады. Бұл компонент палитрасынан қосымшаларды құрайтын копоненттерді таңдайды. Компонент құрамы визуальды және логикалық компоненттерден тұрады. Тетік редакциялау жазықтығы сияқты заттар визуальді компоненттер, ал кестелер логикалық болады. Delphi-де программа визуальді түрде жазылатындықтан, барлық осы компоненттер форма жазықтығында өзінің графикалық көрінісіне ие болады, олармен тиісті түрде операциялану үшін қажет. Бірақ жұмыс істеп тұрған программаға көрініп тұрған тек визуальді копонент болып қалады. Копонент қызметі бойынша палитра беттерінде топталған. Мысалы, Windows “common-dialogs” көрсететін компоненттердің барлығы “Dialogs” деп аталатын палитра бетінде орналасқан.Delphi ұйымдастырушыға ортаны максимальді ыңғайлылық үшін икемдейді. Компонент палитрасын, құралдар сызғышын оңай өзгертуге және синтаксисті белгілеп, қоюларды түспен икемдеуге болады. Delphi –де компоненттің өз тобын анықтауға болады, және оны палитра бетіне орналастыру мүмкіндігі бар, сондай-ақ компоненттерді топтау мен пайдаланбайтындарды жойып тастау мүмкіндігі де бар. Интеллектуальді редактор. Программалар редакциялауды макростарды орындау мен жазуды мәтіндік блокнотпен жұмыс істеуді, икемделетін тетікті комбинацияны және жолдың түсті айырмасын пайдалану арқылы жүзеге асыруға болады. Графикалық дұрыстағыш. Delphi–де қуатты редакторға енгізілген кодтағы қателерді тауып, оларды жоятын графикалық дұрыстағыш бар. Тоқтау нүктелерін анықтауға, үзілістерді тексеріп, өзгертуге адымдап басу арқылы программаны әрекетін дәл түсінуге болады. Ал егер өте жіңішке дұрыстағыш қажет болса, ассемблердегі нұсқауларды және процессор регисторын тексеріп, бөлек енгізу мүмкіндігі бар Turbo Debugger пайдалануға болады. Объектілер инспекторы. Бұл құрал бөлек терезе бейнесінде көрінеді, онда сіз программаны жобалау кезінде объектінің жағдайлар мен қасиеттер мағынасын белгілей аласыз (Properties and Events) .  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2 Delphi ортасынның графикалық мүмкіндіктерін сипаттайтын программа.

 

Бұл курстық  жұмыста менің тақырыбым «Ойыншықтар дүкені» автоматтандырылған жүйесінің қолданушы графикалық интерфейсін құру болды. Автоматтандырылған жүйенің қолданушы графикалық интерфейсін Delphi бағдарламалау ортасында жасамас бұрын, мен ДББЖ MS Access–те деректер қорын құрып алдым. Кестелерді толтырып, бір–бірімен байланыстырдым. Олар төмендегі  суреттердегідей болды (сурет 2):

 

 

2 сурет-ДББЖ MS Access–тегі деректер қоры

 

Енді осы құрған деректер базасын Delphi бағдарламалау ортасымен байланыстырамыз, ол үшін Borland Delphi 7 – ді iске қосамыз. Жаңа форма құрғаннан кейін ADOTable1–ге өтемiз. Бұл компонентте ConnectionString – тің қасиетін өзгертеміз. Содан кейін ADOConnection – нiң жалғыз тармағы Connection – нiң қасиеттер тiзiмiн таңдау жеткiлiктi. Ары қарай мен деректер қорынаADOTable1–ді қостым. Ол үшiн TableName – ның қасиет жолындағы нұсқауышты батырма бойынша шерттім. Бұл ашылған тiзiмде екі тармақ болады Негiзгi svedenie o kliente – нi таңдап, компоненттiң қасиет терезесіне Name klienttableдеп атын өзгерттім. Яғни Data M келесі түрде болады (сурет 2.1):  

 

 

2.1сурет- Data M формасы.

 

      Енді программада DBEdit, DBImage және DBNavigator компоненттерін қолдана отырып бағдарламамды ары қарай жалғастырамын. Ол үшін Standard қосымшасындағы GroupBox компонентін қолданамын. GroupBox компонентін құрар алдында, формадағы бар DBGrid кестесін кесіп алуым керек. Сонда GroupBox1 сол жағында, GroupBox2 ортасында, ал GroupBox3 оң жағында орналасады және ол келесідей болады.

Бағдарламамды жасау барысында мен, сонымен  қатар,  DBNavigator, BitBtn, Edit, TableBox және тағы да басқа көптеген компоненттерді қолдандым. Жасаған бағдарламамның интерфейсі көрнекті және тартымды болу үшін Image компонентін пайдаланып, жобаға сурет қойдым. Яғни, DBImage – графикалық мәліметті шығаратын өрісте үлкен екілік  BLOBобъектісін ұстайтын, ақпаратты басқару элементі болып табылады. DBImageарқылықолданушы графикалық бейнені редактірлеуге PasteFromClipboardтәсілдерін қолдана отырып, оларды кесуге, жоюға, буфер ауыстырымына көшіріп, сала алады.

Енді  кестедегі жазбаны редактрлеуді, қосуды және жоюды тек клавиатура арқылы емес, навигатор батырмалары арқылы қолдануға болады. Ол үшін мен өз жобама DBNavigatorкомпонентін қолдандым. Менде екі деректер базасы болғандықтан екі DBNavigator–ды пайдаландым. Бұл навигатор арқылы өрістердегі жазбаларды өзгертуге, жаңадан басқа мәліметтер қосуға, жоюға болады. DBNavigator – дыдеректер қорының svedenie o klienteкестесімен байланыстырған кезде, әрқайсысы өзінің белгісін сипаттайтын батырмалар пайда болды. Осы жағдайды DBNavigator– дың әр батырмасының артында тұрған Hintsқасиетінің жолдық тізімді подсказка түзейді. Осы подсказка арқылы біз навигатродың әрбір жолағына сәйкес өз қасиеттерін меншіктей аламыз, мысалы, алдыңғы жазба, соңғы жазба, жазбаны қосу, жазбаны жою, өзгерісті енгізу және тағы басқа (сурет 2.2).

 

 

 

2.2сурет-DBNavigator

 

 

 

 

 

 

 

 

Нәтижесінде барлық осы компоненттерді пайдалана  отырып, мен өз жобамның жұмысын  іске қостым. Жасаған бағдарламамның интерфейсі төмендегідей түрде болды (сурет 2.3):

 

 

2.3сурет-бағдарламамның интерфейсі

 

  Бағдарламам көркемірек көріну үшін қосымша формаларды (HelloForm, AboutForm,SearchForm) құрдым.

HelloForm-да Image бен ProgressBar компоненттерін, AboutForm-да Label және Image компоненттерін  пайдалансам, ал SearchForm-да panel, BitButton, Edit және RadioButton қолдандым (сурет 2.4).

 

 

 

2.4 сурет – бастапқы форма

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Бұл курстық жұмыстың мақсаты Delphi ортасының графикалық мүмкіндіктерін көрсететін программа және теориялық  материал дайындау болды. Ізденістерімнің  нәтижесінде мен көптеген қызықты  жайттарға тап болдым және де көп материалды игеріп қана қоймай, графикалық мүмкіндіктерін үйрендім. Жалпы курстық жұмыс мен үшін өте пайдалы болды.  
         Қазіргі кезде жаңа информациялық технологияның жетістіктері, идеялары қолданбайтын саланы айту қиын. Ғылымның әр саласының есептері программалау тілдерінің көмегімен шешіліп, күрделі құбылыстарды зерттеу мен болжау мүмкіндіктері жаңа деңгейге көтерілді. Программалау технологияларының негізгі бағыттарының бірі – объекті бағытталған программалау тілі. Delphi интегралды ортасы объекті программалау принципіне негізделген. Бұл ортада күрделі қосымшалар, анықтамалық және тестілеу жүйелерін, мәліметтер қорын құруғаболады.  
Қазақстан Республикасында ақпараттандыру процессі басталған кезден бастап-ақ оны қолданудың тиімді жолдары іздестіріле басталды.  
Оған дәлел қай жұмыс орнына қабылдаған кезде компьютерлік біліміңізді сұрайды, тексереді. Міне, осыдан бастап-ақ бағдарламашылардың жұмысының өрісі кеңейюде деп айқын айтуға болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдеиеттер тізімі

 
1. Компьютерная технология обучения:словарь-справочник/Под редакцией В. Ю. Гриценко, А. М. Довгялло, А. Я. Савельева-К.: «Накова думка», 1992 2. Нұрғалиева Г. Қ. Электрондық оқулықтар – мұғалім мен оқушы арасындағы әрекетттестікті гуманизациялау құралы// «Информатика негіздері» республикалық журналы, №2, 2002.- 2-3 б.

3. Тажигулова А. И. Конструирование электронных учебников//Научно-практический журнал «Информационные технологии в Казахстане», №1, 2000.-С.42-43.  
4. Виштынецский Е. И., Кривошеев А.О. Вопросы применения информационных технологий в сфере образования и обучения//Информационныетехнологии, 1998, №2 – с. 32-36.

5. Сливина Н. А., Фомин С. С.  Компьютерное учебное пособие  «Высшая математика для инженерных  специальностей»//КомпьютерПресс.- 1997.- №8.- с.72-77.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Программа листингісі:

unit MainUnit;

interface

uses

  Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms,

  Dialogs, Grids, DBGrids, StdCtrls, ComCtrls,DataUnit, ExtCtrls, DBCtrls,

  Mask, jpeg, Menus,AboutUnit,db, Buttons, ExtDlgs;

type

  TMainForm = class(TForm)

    AllInfoBox: TGroupBox;

    GroupBox1: TGroupBox;

    Label1: TLabel;

    Label2: TLabel;

    Label3: TLabel;

    Label4: TLabel;

    GroupBox2: TGroupBox;

    Label5: TLabel;

    Label6: TLabel;

    Label7: TLabel;

    Label8: TLabel;

    DBEdit1: TDBEdit;

    DBEdit2: TDBEdit;

    DBEdit3: TDBEdit;

    DBEdit4: TDBEdit;

    DBEdit5: TDBEdit;

    DBEdit6: TDBEdit;

    DBEdit7: TDBEdit;

    DBEdit8: TDBEdit;

    DBEdit9: TDBEdit;

    Label9: TLabel;

    DBNavigator1: TDBNavigator;

    GroupBox3: TGroupBox;

    Label10: TLabel;

    Label11: TLabel;

    Label12: TLabel;

    Label13: TLabel;

    Label14: TLabel;

    Label15: TLabel;

    Label16: TLabel;

    Label17: TLabel;

    DBEdit10: TDBEdit;

    DBEdit11: TDBEdit;

    DBEdit12: TDBEdit;

    DBEdit13: TDBEdit;

    DBEdit14: TDBEdit;

    DBEdit15: TDBEdit;

    DBEdit16: TDBEdit;

    DBEdit17: TDBEdit;

    DBNavigator2: TDBNavigator;

    MainMenu1: TMainMenu;

    N1: TMenuItem;

    N2: TMenuItem;

    N3: TMenuItem;

    Search_Item: TMenuItem;

    N5: TMenuItem;

    About_Item: TMenuItem;

    Help_Item: TMenuItem;

    Client_Item: TMenuItem;

    Tovar_Item: TMenuItem;

    N10: TMenuItem;

    Exit_Item: TMenuItem;

    Add_Item: TMenuItem;

    Edit_Item: TMenuItem;

    Save_Item: TMenuItem;

    CancelEdit_Item: TMenuItem;

    Del_Item: TMenuItem;

    SortByNum_Item: TMenuItem;

    SortByClientF_Item: TMenuItem;

    SortByTovar_Item: TMenuItem;

    SortByNumUp_Item: TMenuItem;

    SortByNumDown: TMenuItem;