ГАЖ технологияларын

Жоспары:

І. Кіріспе

  ГАЖ – ға жалпы түсінік..........................................................................3

ІІ. Негізгі  бөлім

    а)  ГАЖ шешетін негізгі міндеттер.......................................................4

    ә)  Су нысаналарын басқаруда ГАЖ шешетін міндеттер....................5

    б) Құрылыс саласындағы ГАЖ шешетін міндеттер...........................6

ІІІ. Қорытынды.......................................................................................10 

ІV. Пайдаланылған  әдебиеттер.............................................................12

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жоғарыда айтылған шаралардың көбі ГАЖ дың көмегінсіз ақ орындалып жүрген. Бірақ ГАЖ  жоғары мүмкінділікпен ыңғайлылығымен ерекшеленеді және операциялар кешенін  бір жүйеге келтіріп, ақпараттарды жаңартып өңдеп нәтижені көрсету кеңістік анализ жасауға жағдай жасайды.

ГАЖ технологияларын  қолдану арқылы мынадай мүмкіндікке  ие боламыз:

Кеңістік ақпараттарды енгізуден кезең бойынша тез  жұмыс істеуге бастапқы ақпараттты енгізуден анализ жасауға және нақты жағдайды шешуге дейін сізге қажетті ақпаратты пландар мен қипы карталардан іздемей- ақ сіздің ноутбук экранынан конференцияға немесе арнайы кездесуге дейін аз уақыт қалғанда қиналмай қажетті ала аласыз.

Мәліметтер  базасындағы ақпаратты енгізу мен жаңарту үшін геодезияның қазіргі заманауи электрондық құралдарын және жаһандық анықтау жүйесін қолданып, ең жаңа дәл ақпаратқа қол жеткізе аламыз.

ГАЖ жүйесінің бағдарламалық  жұмысын қамтамасыз ететін жоғары білікті  мамандардың көмегіне жүгіне аламыз.

ГАЖ -ды қолдану аясы бүгінгі күні өте кең, олар: жер комитеті, табиғи ресурстарды бақылау, экология, жергілікті басқару, экономика т.б.

ГАЖ бұл ақпараттарды өңдеуде  қағазсыз технологияға көшудегі бір  белес, ақпаратты басқаруға жаңа мүмкіндіктер беріп кеңістік байлау жасайды.

ГАЖ нақтылы болып жатқан ақпаратты тақырыптық қабат ретінде  сақтап, географиялық жағдай негізінде  біріктіреді.

Қарапайым тілде  ГАЖ мәліметтер базасы мен электрондық  картаның байланысы болып табылады. Оны мәліметтер базасының кеңейтілген концепциясы деп қарастыруға болады. Бұл мағынада ГАЖ, шынында, өзінше жаңа деңгей мен интеграциялық әдіс және ақпараттардың құрылымдастырылуы.

 

 

   Геоақпараттық жүйе географияға байланысты ақпараттардың барлық түрін енгізіп, сақтайтын, жаңартатын, талдайтын, өңдейтін, шығаратын бағдарламалық-ақпараттық жүйе. Геоақпараттық жүйе мәліметтерді өңдеу мен картографияда өте кажетті графикалық құрал болып табылады.

    ГАЖ – ға берілген анықтамалар өте көп. Соның ішінде ең көп таралғаны, біріншіден, «ГАЖ – географиялық байланысқан ақпараттардың барлық түрін енгізіп, сақтайтын, жаңартатын, талдайтын, өңдейтін бағдарламалық – ақпараттық кешен. Ал, екіншіден, ГАЖ техникадан құралған жүйе екені көрсетілсе, ондай анықтамалар төменде көрсетілген: « ГАЖ – мәліметтерді енгізетін, сақтайтын және өңдейтін, шығаратын жеке тұлғалық пен бағдарламалық жүйелердің жиынтығы. Себебі, жұмысты толық әрі дұрыс орындалғанда ғана бағдарламалардың, мамандықтардың тиімділігі жоғары болады.

 ГАЖ-дың негізінде  ақпаратты-бағдарламалық кешен, мәліметтерді қайта өңдеу, кеңістік-кординаттық байлау, тарату және көрсету жатыр. Қазіргі дамыған елдерде мыңдаған ГАЖ бар, олар экономикада, саясаттануда, экологияда, қоршаған ортаны қорғау және басқаруда, жер кадастрында, ғылымда, білім беруде қолданылады.

     Қазіргі уақытта табиғат байлықтарын тиімді пайдалану мен қоршаған ортаны қорғау мәселелеріне көп көңіл бөлінуде. Оларды шешу үшін табиғи компоненттерінің жағдайы жайында картографиялық, экологиялық және т.б. сандық ақпараттардың кең көлемін қолдануды талап ететін кешендік тәсілдер қажет. Ал бұл мәселелерді информатиканың дамыған әдістері мен құралдарынсыз іске асыру мүмкін емес. Бүгінгі таңда мұндай көлемдегі ақпараттарды өңдеу және танудағы ең болашағы зор әдіс компьютерлік геоақпараттық технологияларды қолдануға негізделген әдістер болып табылады. Бұл жұмыстарды геоақпараттық жүйелер құрып, арнаулы мақсаттағы қолданбалы бағдарламалардың көмегі арқылы шешеді. ГАЖ дегеніміз-табиғи және әлеуметтік-экономикалық геожүйелерді олардың құрылымын,байланысын,динамикасын,кеғістік пен уақыттағы тіршілік етуін,географиялық білімдер мен мәліметтер банкісі негізінде компьютерлік белгілеудің көмегін зерттейтін ғылым.ГАЖ-дың мағынасы болып географиялық ортадағы кеңістік пен уақыттағы ақпараттар ағыны болып табылады.ГАЖ-дың зерттеу ідңсң ретңнде кеңістік пен уақыттағы ақпараттық үлгілеуді айтады.

           Қазіргі уақытта ғылымдар жүйесінде  ГАЖ технологиясы өзіне лайықты  орын алуда. Оны географиялық  зерттеулерді информатизациялаудың  мақсаты мен міндеттерінен көруге болады. ГАЖ-дың маңызды міндеттерінің бірі-географиялық ақпараттардың синтезі мен талдауының көптеген варианттарының орындалуына көмектесетін алгоритмдер мен бағдарламалық құрал құрудағы географиялық зерттеулердің автоматтандырылуы.

           ГАЖ жүйе ретінде географияны,  информатиканы,ақпараттар жүйесі  теориясын біріктіре отырып,картография  және басқа ғылымдар теориясының  тоғысқан жерінде пайда болды.  Ол таным әдісі ретінде жүйелік  тұрғы ретінде электронды есептеу  техникаларының ең жаңа жетістіктерін қолданып құрылған жүйе. Сондықтан қазіргі уақытта ГАЖ технологиясының пайдалануы табиғи және әлеуметтік,экономикалық үрдістер мен құбылыстарды үлгілейтін олардың байланысын,қарым-қатынасын,болашақта дамуын болжайтын және шешім қабылдап басқаруға арналған жүйе.

ГАЖ мынадай  негізгі, маңызды мәселелерді шешеді:

1. Жоғары сапалы картографиялық өнімдерді құру;
2. Мәліметтер базасында ақпараттарды графикалық объектілермен байланыстыру;
3. Мәліметтердің карта, графиктік, диаграммалық сызба түрінде берілуі;
4. Кеңістіктегі мәліметтерге талдау жасау, орналасқан жерін үлгілеу;
5. Басқару мен шұғыл шешімдерге қолғабыс беру;
6. Мәліметтердің түрлі ақпараттық жүйелермен қарым – қатынас және т.б.

ГАЖ әр түрлі  міндеттерді шешуде және түрлі ұйымдық  үлгілерде қолданылғандықтан, жүйені жобалауды өңдеуге арналған тәсілдер күрделі шама шегінде түрленуі мүмкін. ГАЖ қабылданушы басқарылатын шешімдерді қолдау жүйесінде немесе ақпараттық басқарушы жүйелерде ең көп қолданыс тапты. Сондықтан бұл бөлімде ГАЖ сияқты жүйелік жобаны өңдеу жұмыстарының орындалуын қ

арастырамыз.Қарастырылатын сұрақтардың көбісі ақпараттық анықтамалық  жүйелерге де және ғылыми зерттеулер т.б. да байланысы бар.

Кеңістіктегі  мәліметтерге талдау және орналасқан жерін үлгілеу.Кеңістік мәліметтердің орналасқан жерін айқындау үшін карталарды пайдаланамыз. ГАЖ кеңістіктегі мәліметтерге талдау жасау арқылы төмендегідей міндеттер атқарады:

- мәліметтер базасында іздеу жүргізуге;

- орналасқан жері туралы мәлімет алуға;

- тұтынушылардың сұранысына жауапты аз уақытта жеткізуге;

     -қажетті іс-шаралар үшін қолайлы аймақты табуға;

     -әртүрлі параметрлердің арасындағы өзара әрекетті айқындауға

      (мысалы,ауыл шаруашылық мәдениетінің топырағыының өсімдік         сапасы);

    -Үзілген электр желілерінің орнын анықтауға мүмкіндік береді. Риэлторлар ГАЖды іздеу арқылы жұмыстарын жүргізуге қолданылады.Мысалы,аумақтағы барлық шиферлі  үйлерді одан кейін осы құрылыстың толық сипаттамасын беру үшін қосымша мәліметтерді енгізу арқылы сұранысты айқындайды. Жоғары сапалы картографиялық өнім құру.

   ГАЖ жауап шығарушы құрылғы емес, ол шешім қабылдаушыны жеделдету және жақсартуға арналған сұранысты жауаппен қамтамасыз ететін, кеңістік мәліметтерінің функцияларын талдайтын,талдау нәтижелерін көрнекті көрсетеді. ГАЖ жоспарлы органдардың сұраныстары бойынша әртүрлі ақпараттарды ұсынуда,нысананы орналастыру кезінде алатын орны зор. Шешім қабылдауға арналған ақпарат графикті,диаграммалы түрде болуы мүмкін. Автоматтандырылған картографияландыру және дәстүрлі карта жасау тәсілдеріне қарағанда ГАЖ арқылы карта жасау процесі әлдеқайда қарапайым және икемді. ГАЖ-да карта жасау мәліметтер базасын құрудан басталады. Мәліметтер ретінде қарапайым қағаздан жасалған картадағы  қолданыста болады. ГАЖ-ға негізделген картографиялық мәліметтер  базасы үздіксіз және белгілі бір масштабқа  сүйенбеген болуы мүмкін. Осындай мәліметтерге сүйене отырып кез келген аумаққа,кез келген масштабта керекті жүктемелермен,қажетті нысаналардың символдарымен белгілеу арқылы жасауға болады. Кез келген уақытта мәліметтер базасында жаңа деректемелерімен толықтырылып  отырады және барлық мәліметтерді  қажеттілігі бойынша дұрыстауға болады.

Су  нысаналарындағы обьектілеріндегі ГАЖ –дың шешетін міндеттер:

       1.Жергілікті жердіегі нысаналарды  картадан іздеуге(күрделі атрибуттардың кеңістіктер бойынша)

       2. Нысаналардың атрибуттік сипаттамаларын  картадағы орналасқан жеріне  байланысты іздеу(соның ішінде  видео және фотолық)

      3. Су ресурстарының мәліметтеріне  байланысты территорияларды салыстыру  және зоналар;

     4.  Судың ластануының таралуы және суды ластайтын заттарды модельдеу

     5.Су ресурстық басқарудағы   стратегиялық ақпаратты қолдауға  тақырыптық картографиялық материалдарының  жасалуы 

     6.Обьектілерді орналастыруды оңтайландыру  үшін(бақылау пункттері,инженерлік тораптар)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Н.Керімбай. Геоинформатика. «Қазақ университеті». Алматы – 2007.  14 - 20 беттер.
2. Н. Керімбай. Геоинформатика.
3. Кошкарев А.В., Тикунов В.С. Геоинформатика.-М., 1993. 25-30 беттер.
4. Е. Ахметов