Азаматтық құқықтық жауапкершілік

Азаматтық іс қалай жүргізіледі

Азаматтық іс жүргізу — бұл сот пен басқа субъектілер арасындағы азаматтық істі қарау мен шешу кезінде туындайтын азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларымен реттелген, азаматтық іс жүргізу құқықтық қатынастары мен процессуалдық әрекеттер жиынтығы. Іс жүргізудің басты мақсаты — осыған дейін бұзылған құқықты қалпына келтіру немесе заңмен қорғалатын мүддені қорғау. Азаматтық іс жүргізу — соттың, тараптардың (талап қоюшы, яки талапкер мен жауапкер) және басқа да процеске қатысушылардың (прокурор, өкілдер, сот хатшысы және т.б.) процессуалдық әрекеттерін, олардың іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін жинақтайды.

Сотқа, басқа да қатысушыларға процеске қатысу мақсатына жету үшін заңмен белгіленген іс жүргізу құқықтары беріліп, соған сәйкес іс жүргізу міндеттері жүктеледі. Іс жүргізу, құқықтар мен міндеттер процесі барысында жүзеге асырылады.

Азаматтық іс жүргізудің нысанына тән белгілері: сот істерін қарау мен шешу тәртібі алдын ала азаматтық іс жүргізу құқықтық нормаларымен белгіленген;

істің аяқталуына мүдделі тұлғалардың сот мәжілісінде іс қарауына қатысуға құқығы бар және өз құқықтары мен мүдделерін қорғай алады; сот шешімі іс бойынша сот отырысында дәлелдемелер арқылы анықталған деректерге сүйенуі қажет және ол заңға сәйкес болуы керек.

Сот азаматтық істерді мынадай жағдайларда қарайды: өзінің құқығын немесе заңды мүддесін қорғауды талап еткен адамның арызы бойынша; заңда белгіленген реттерде басқа адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғауды талап етіп, соттан өзіне алатын мемлекеттік басқару органдарының, мекемелердің, кәсіпорындардың, қоғамдық ұйымдардың немесе жеке азаматтардың арызы бойынша.

Азаматтық іс талап-арыз, арыз, не шағым беру арқылы судья сотта азаматтық іс қозғайды және ол тиісті ұйғарым шығарады.

Сотта іс қаралған кезде сот (жеке-дара) сот отырысында іс материалдарын қарайды, істі мәні бойынша шешеді немесе іс бойынша өндірісті қысқартады. Жалпы ереже бойынша шешім қабылдаумен аяқталады.

Заң күшіне енбеген сот шешімдері мен ұйғарымдарына апелляциялық шағым беру және наразылық келтіру арқылы қайта қарау сатысында (апелляциялық өндіріс) соттың шығарған шешімімен не ұйғарымымен тараптар, үшінші тұлғалар келіспесе, олар осы істі қараған соттан келесі жоғары тұрған сотқа шешім шығарған күннен бастап 15 күн мерзім ішінде апелляциялық шағым бере алады,  ал прокурор болса өзінің наразылығын келтіре алады.

Сондай-ақ, келесі сотқа осы іске байланысты қосымша дәлелдемелерін ұсынуға олардың құқықтары бар. Осы саты бойынша істі қараған сот (яғни алқа) қаулы шығарады.

Шынболат КАДИРОВ,

Ақтөбе гарнизоны әскери сотының судьясы.      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мазмұны

КІРІСПЕ………..3

І. Азаматтық іс-жүргізу қатынастарының теориялық негіздері 
1.1 Азаматтық іс-жүргізу қатынастарының түсінігі және олардың ерекшеліктері……..6 
1.2 Азаматтық іс-жүргізу құқық қатынастарының алғышарттары………13

ІІ. Азаматтық іс жүргізу құқық қатынастарының түрлері мен жіктелуі

2.1  Азаматтық іс жүргізу  құқық  қатынастарының түрлері, құрылымы………17 
2.2 Азаматтық іс жүргізудің құқығы қатынастарының жіктелуі……..20

Қорытынды…………23 
Пайдаланылған әдебиеттер……..26

КІРІСПЕ

Азаматтық іс жүргізу құқықтық қатынастары дегеніміз — қатысушыларының субъективтік құқықтары мен заңда көрсетілген міндеттері болатын, құқық нормалары мен заңда көрсетілген айғақтарға (фактілерге) сәйкес туындайтын.

Құқықтық қатынастардың құрамы бірнеше бөлшектерден: құқық субъектісінен, субъективтік құқықтан, заңды міндеттен, құқықтық қатынас объектісінен (затынан) тұрады.

Құқық субъектісі — заңи немесе жеке тұлға. Заңды тұлғаларға жататындар мемлекеттік органдар, қоғамдық бірлестіктер, т.с.с. Меншік, шаруашылық жүргізу немесе жедел баскару құқығындағы оқшау мүлкі бар және сол мүлкімен өз міндеттемелері бойынша жауап беретін, өз атынан мүліктік және мүліктік емес жеке құкықтар мен міндеттерге ие болып, олар-ды жүзеге асыра алатын, сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым заңи тұлға деп аталады. Қазақстан Республикасының азаматтары, шетел азаматтары және азаматтығы жоқ адамдар да жеке тұлғалар болып саналады.

Субъективтік құқық — тұлғалардың мүдделерін қанағаттандыру үшін оларға белгілі шекте әрекет жасауға берілген құқықтық мүмкіндік. Мұндай мүдделер заңды деп танылады. Сол заңда белгіленген шек аясында тұлға  мүддесін қанағаттандыру үшін түрлі іс-әрекет жасайды. Жеке тұлға еңбек етуге, білім алуға, меншікке ие болуға, үйленуге хақылы. Сондай-ақ заңды тұлғалар да заңда рұқсат етілген шек аясында әрекет жасай алады. Өзіне берілген құқықты пайдалана ма, жок, па ол тұлғаның еркі[2, 122 б.].

Заңды міндет — заң белгілеген әрекетті істеу немесе істемеу шарттары. Мұндай міндет басқа тұлғаның мүддесін қанағаттандыру үшін жіктеледі. Заңды міндеті бар тұлға оны өз еркімен орындамаса, оған мемлекеттің мәжбүрлеу күші колданылады. Мысалы, ата-ана өз баласын асырап, бағып, тәрбиелеуге міндетті. Егер бұл міндетін орындамаса, заңда белгіленген шара қолданылады. Міндет заңды тұлғаларға да жүктеледі.

Құқықтық қатынастың объектісі (заты) — табиғат құбылыстары, мүліктік, өзіндік мүліктік емес игіліктер. Субъективтік құқық пен заңды міндеттер аталған объектілерге бағытталған болып келеді.

Курстық жұмыстың өзектілігі. Азаматтық іс-жүргізу құқық қатынасы – азаматтық іс-жүргізу құқығының нормаларымен реттелген азаматтық іс бойынша соттық әділеттілікті жіберу кезінде сот пен іс-жүргізуге қатысушылардың біреуі арасында пайда болатын қоғамдық қатынас.

Азаматтық іс-жүргізу құқық қатынастарына құқықтық қатынастардың әр түрінің нышандарын біркелкі құқық қатынастары мыналармен мінезделеді:

1)     құқық нормаларының негізінде пайда болады;

2)     арнайы субъектілер арасында болуы мүмкін;

3)     қатынастардың қатысушыларының мінез-құлықтарын алып жүреді;

4)     құқық бұзу кезінде қатынастың қатысушысымен мемлекеттік күш қолдау шараларын қолдану мүмкіндігімен қамтамасыз етілген.

Курстық жұмыстың мақсаты. Азаматтық іс жүргізудің құқығы қатынастары — құқыққа байланысты, құқық негізіндегі қоғамдық байланыстар. Құқықтық қатынас тек онна адамның мінез-құлқына құқықтық норма әсер еткенде пайда болады. Құқықтық қатынас — бұл субъективтік құқықтар мен заңды міндеттер арқылы пайда болатын адамдар, ұйымдар, мемлекеттік органдар арасындағы байланыс. Құқықтық нормалардың талаптарын жүзеге асыруды қамтамасыз ете отырып, мемлекет қоғамдағы заңдылық пен тәртіптіде жақсартуға мүмкіншілік жасайды. Құқықтық қатынастың құрылымы төрт элементтен тұрады: субъект, объект, субъективтік құқық, заңды міндеттер.

Курстық жұмыстың міндеттері.

-         Азаматтық іс жүргізудің құқығы қатынастарын зерттеу;

-         Азаматтық іс-жүргізу қатынастарының түсінігі және олардың ерекшеліктерін қарастыру;

-         Азаматтық іс-жүргізу құқық қатынастарының алғышарттарын;