Қазақстанның көмір өнеркәсібі (Приозерный қоңыр көмір кен орны мысалында)

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 19 Ноября 2013 в 19:50, научная работа

Краткое описание

Белгілі-бір өнім шығаруды біріктіретін, әр түрлі салалар кәсіпорындарының жүйесі – салааралық кешен делінеді.
Маңызды салааралық кешендерге: машина жасау, отын-энергетикалық, конструкциялық материалдар, агроөнеркәсіп және тұтыну заттары кешендері жатады. Елбасымыз алдағы он жылда алға жылжудың басты-басты отыз бағытын белгілей отырып, eндiгi кезекте «Қазақстанды жеделдете жан-жақты жанғырта жаңарту жолы" таңдап алынғандығын атап көрсетті. "Біз алдымызға қойып отырған биік мақсаттарға жету биліктің барлық органдары мен институттары, әскер, ғылыми және сарапшы топтар тарапынан көп жігер-қайрат жұмылдыруды, керек десеңіз, көп ретте іске жаңаша қараулы, мүлдем тосын тұрғыдан келуді талап етеді.

Содержание

Кіріспе ................................................................................................................3
1. Қазақстанның көмір өнеркәсібінің бүгінгісі мен келешігі
1.1. Көмір өнеркәсібі............................................................................................5
1.2. Көмір өнеркәсібін дамытудың 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған тұжырымдамасы ..................................................................................................11
2. «Приозерный» қоңыр көмір кен орны мысалында
2.1 «Приозерный» қоңыр көмірін пайдалану негізі.........................................13
2.2. «Приозерный» қоңыр көмір кен орынның салааралық маңызы........16
Қорытынды..........................................................................................................21
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі......................................................................23
Қосымша.......................................................................................................24

Вложенные файлы: 1 файл

Қамысты ауданның білім бөлімінің.docx

— 74.04 Кб (Скачать файл)

Көмір қабаттарының жиынтық  қуаттылығы іске қосылмаған жиек маңындағы  аймақатардың 30-50 м дейін көмірге  толы телімдерінен бастап кен орнының  солтүстік-батыс жиегіне жақын  өзгереді. Бұл жерде қабаттардың  максималды қуаттылығы және айтарлықтай  жақындығы байқалады.

Өндірістік құсмұрын кен  қабатында ең көмірге толы оның төменгі  жағы болып табылады, онда екі қуатты қабат байқалады – Төменгі  Қуатты және Жоғарғы Қуатты.

Төменгі Қуатты қабат алатын көлемі, ұзақ тұрғандығы және қорлары  бойынша кен орнының негізгі  көмір қабаты болып табылады. Қабат  таралуының жалпы көлемі – 23,5 км2, өндірістік – 22,0 км2. Қабаттың төселу тереңдігі 59,4-ден 219,8 м дейін өзгереді. Қабат қуаттылығы орташа 8,3 м құрай отырып, іске қосылмағаннан 21,1 м-ге дейін аралығында. Қабаттың күрделі құрылысы кен орнының жиек маңы жақтарында байқалады. Қабаттың басқа алаңдары көмірлі аргиллиттар, алевролиттар және жаңғыш жанартастардың сирек қатпарлары бар жалаң құрылысқа ие.

Жоғарғы Қуатты қабат өзінің маңыздылығы бойынша Төменгі  Қуаттыдан кейін екінші орын алады, өзімен кен орнының солтүстік-батыс  шекарасындағы тар жолақты танытады. Қабат таралуының жалпы көлемі    5,4 км2 тең, өндірістік – 5,2 км2. Қабаттың төселу тереңдігі 45,6 – 48,3-тен 124,8 – 128,5 м дейін өзгереді. Қабат қуаттылығы орташа 20,3 м құрай отырып, 0,5-тен 36,5 м-ге дейін аралығында.

Бытқылдың жиегіне қарай  бағытында, әсіресе, солтүстік-шығыс  және шығыс бағыттарында қабат дербес қабаттардың маңызын алған, астыдан  үстіге аталған бір қатар жеке көмір будаларына ыдырайды: Жоғарғы  Қуатты 1, Жоғарғы Қуатты 2 және Жоғарғы  Қуатты 3.

 

 

2.2 «Приозерный»  қоңыр көмір кен орынның   салааралық маңызы.

 

Облыстағы көмір бассейнінің  геологиялық қоры 35,5 миллиард тоннаға  бағаланады. Кен орындарын әр бөлшегіне  дейін зерттеген «Уралгипрошахт»  институтының жұмыс нәтижелері бойынша  жылына жалпы өнімділігі 119 млн. тоннаны  құрайтын алты ірі көмір өндіретін  кен орындары құрылысын жүргізуге  мүмкіндік бар.

Көлемі көрсетілген көмірді  өндіру жалпы қуаттылығы 20 мың МВт  құрайтын электр станциясын отынмен  қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Жоспарланған алты көмір өндіретін  кен орындарын бүгінгі күні ішінара  тек біреуі ғана игерілген - «Приозерный». 1990 жылы «Уралгипрошахт» институты  жылына қуаттылығы 2 млн. тоннаны құрайтын, болашақта оның өнімділік қуаты 10 млн.тоннаға дейін жететін, қуаттылығы 2000 МВт құрайтын электр станциясын отынмен қамтамасыз етуге мүмкіндік  беретін «Приозерный» кен орны құрылысының  техникалық-экономикалық  негіздемесін жасады.

2009-2012 жылдары «Приозерный»  кенішінде 1300 мың тонна көмір  өндіру жоспарланды, бірақ 2012 жылы 970 мың тонна өндірді, 2009 жылы - 300 мың тонна, ол 2008 жылмен салыстырғанда  3 есе артық. [Қосымша Г]

«КРК Разрез Приозерный»  серіктестігі қоңыр көмір өндіруді 2008 жылғы 300 мың тоннадан 2010 жылы 1,0 млн  тоннаға дейін жеткізді. Осы жобаға барлығы 840 млн. теңге (6,9 млн.АҚШ долл.) инвестицияланды.

“Приозерный” көмір разъезі  үшін мұнан үш жарым жыл бұрын  басталған сот процесіне нүкте  қойылды. Кен орны ауданға қызмет істейтін болады. Разъездің көмір  қоры он үш миллард теңге. Болашақтағы  қоры алпыс миллиард теңге деп  болжалануда. Бұл нағыз халық  байлығы.

Аталған разъездің көмірін  тұтынушыға сатып қоймай, оның қосалқы  пайдасының игілігін көру көзделуде. Ауданда  ГРЭС құрылысын салу ойластырылуда. Сонда разъезде де, электр қуатын өндіретін  кәсіпорында да бірнеше жүздеген жұмыс орны ашылады.

    Бүлінген жерлерді  рекультивациялау, құнарлылығын және  жердің  басқа да пайдалы қасиеттерін  қалпына келтіру мен көтерілуі  және оны шаруашылық айналымына  уақытында тарту жер ресурстарын  қорғауға ықпал жасайды. Қостанай  облысының аумағында жер қойнауын  пайдалану жөніндегі  операцияларды  жүзеге асыратын шет ел  компанияларының  қатысуымен 10-нан артық бірлескен  кәсіпорындар мен акционерлік  қоғамдар жұмыс істейді. Оларға  «ССКӨБ» АҚ, «Приозерный» разрезі»  Қазақстан-Ресей компаниясы жауапкершілігі  шектеулі серіктестігі, «Қазақстан  Алюминийі» АҚ КБКБ мен ТБКБ, «Өркен» ЖШС, «Қостанай минералдары»  АҚ сияқты басқа да кәсіпорындар  жатады.

Қостанай облысының бiрден екi серiктестiгi қоңыр көмiрмен және меншiктi электр энергиясымен өлкені қамтамасыз етуге ниет етіп тұр. «Приозерный» разрезі» Қазақстан-Ресей компаниясы қыркүйекте қоңыр көмiрдi өндіру бойынша жобаны iске қосты. Шикiзаттың өндiру көлемiн 2011 жылға 2,5 миллион тоннаға дейiн  жеткізуді бұл жерде жоспарлайды. Кушмурунский қоңыр көмiрлi разрезінің негiзінде тағы бiр электр станциясын әлеуметтiк-кәсiпкерлiк «Тобыл» корпорациясы құрастыруға ниетті.

Торғай хауызының аумақтарына  бүгiн бурыл энергетикалық көмiрлердiң 20 шақты  кен орындарын барлаған. Есептеулер бойынша, тек қана iрi кенiштерде 5 миллиард тоннадан астам шикiзат  бар. Ең ірісі – Приозерный разрезі. Оның жер қойнауларында көмiрдiң 400 миллион тонна шамасында бар.

Приозерный кен орны 50 жыл бұрын ашылған. Өңдеу 80-шi жылдары басталды, шикiзатты Ресейлерге жеткізуді жоспарлады. «Уралгипрошахт» институтымен ТЭО жасалды. 10 миллионға дейiн өндiрiс қуатының ары қарай үлкеюiн перспективамен егденiң көмiрдiң тонналары 2 миллион табуға бұл жерде жыл сайын есептедi. 10 жылдар бойы қойнауда көмiрдiң 4 миллион шақты тоннасы өндірілген. 2000 жылдан бастап өндіру жүргізілмеді.

ТОО «Приозерный» разрезі» Қазақстан-Ресей компаниясы 2007 жылы жер пайдалануға келісім-шарт алды. [17;6 ]

 

Жұмыс жобасының тау арнасының  нұсқасындағы көмір қорлары – 21 716 мың тонна. В – 2 маркасындағы энергетикалық қоңыр көмірлер. Орташа көрсеткіштері: күлділігі – 20%, күкірт құрамы – 0,99%, ылғалдылық – 35%, ұшқындардың шығуы – 49,07%, жылу шығару қабілеттілігі – 3 496 ккал/кг.  Өзі жанатын көмірлер. [Қосымша В]

Приозерный кен орнының  көмірлерін петрографикалық зерттеу  барлау скважиналарынан алынған  керндік материалдар бойынша  жүргізілді. Кен орнының көмірлері  гумустық және сапропелдік, сонымен  қатар шығу тегі аралас  – сапропелдік-гумустық, гумустық-сапропелдік және жаңғыш жанартау. Негізгі салмағын қарапайым гумустық көмірлер құрайды.

Шығу тегі аралас көмірлер жарым-жартылай Аралық қабаттар құрайды. Сапропелиттар тек қатпарлар  түрінде, негізінде, шығу тегі аралас көмірлер арасында кездеседі. Жылтыр дәрежесі бойынша  гумустық көмірлер арасында жартылай жылтыр, жартылай күңгірт және күңгірт  түрлері бөлінген. Күңгірт көмір  минералды қоспаларының ең көп құрамымен  ерекшеленеді.

Приозерный көмірлерінің петрографикалық зерттеулері минералды  массаға  орташа микрокомпонентті құрамын  анықтайды: витринит – 83%, селивитринит – 12%, фюзинит – 2%, лейптинит – 3%.

Приозерный көмірін байыту бойынша Орал геологиялық басқармасының (Свердловск қ.) лабораториялық жағдайында жасалған зерттеулері жыныстық қатпарлары жоқ таза көмірден құрылған қуатты қабаттары шағын аналық күлділікке ие және байытуға қажеттілігі жоқ  екенін көрсетеді.

Ең көмірге толы Төменгі  Қуатты және Жоғарғы Қуатты қабаттар, олардың қорлары кен орнындағы  баланстық қорлардың жалпы саны 92 % құрайды.

Қуатты қабаттарды бөлетін 3-6 м-ден (бытқылдың солтүстік-батыс  жиегі маңында) 25-35 м дейін жыныстар қат қабатында Аралық 1а, 1 және 2 үш көмір қабаты төселеді, олардың ішінен өндірістік маңызға орташа 2,4 м қуаттылығымен Аралық 1 қабаты ие.

1, 2, 3, 4 және 5 қабаттары Жоғарғы  Қуатты қабаттардан жоғарырақ  төселеді, шағын орташа қуаттылыққа  (1,2-ден 1,5 м дейін) және шамалы  таралу көлеміне ие. Өндірістік  маңызға 1, 2, 3, 4 қабаттары ие. Жыныстық  қабатаралық қатпарлар құмдақпен,  аргиллиттармен, алевролиттармен ұсынылған.

«Приозерный» разрезінің көмірінің сапалық көрсеткіштерін және мемлекет стандарттарымен қарастырылған  шекті нормалар көрсеткіштерін ескере отырып, разрездің көмірлері жай  және сұрыпталған түрінде жылу электростанцияларында  шаңды түрінде жағу үшін (көмірдің жылутехникалық қасиеттері арнайы зерттеулермен  дәлелденген), кірпіш, цемент, әк өндірісінде  пайдалануы мүмкін.

Приозерный кен орнының таулы-геологиялық және инженерлік-геологиялық шарттары күрделі, келесі ерекшеліктерімен сипатталады:

· Тектоникалық бұзылуының бар болуы;

· Тегеурінді суы бар құмдардың  қуатты түзілімдері (30 – 40 м дейін);

· Нашар тұрақты гидрофилді ширектен юрға дейін шөгуге бейім  сазды жыныстар;

· Тектоникалық аймақтардың  қатты сулануы;

· Кен орнының батыс  жағының Құсмұрын көл астына төселуі.

Жоғарыда айтылғанға қарамастан Приозерный кен орнының таулы-геологиялық  шарты көмір қабаттарының жер  бетіне жақындығына, горизонталды төселуіне  және жауып тұрған жыныстардың шамалы қуаттылығына байланысты Торғай хауызының  басқа қоңыр көмір кен орнының  арасында ең қолайлы.

Қопарма жыныстары  саз  балшықтармен, саздармен, құмдармен, құмдақтармен, опоктармен және бокситтермен ұсынылған  және шамалы төмен беріктікпен, жоғары тығыздалу дәрежесімен, сумен араласқанда  беріктікті төмендету қабілеттілігімен сипатталынады.

Қабатаралық қопарма жыныстары (құмдақтар, алевролиттар, аргиллиттар) тым берік, қатты консистенциямен, қатты тығыздалған қалпымен және жеткілікті жоғары суға тұрақтылығымен сипатталынады.

Өнімді қат қабаттардағы жыныстардың барлық литологиялық әр түрлілігі ішінен, олардың жоғары ылғалдылығына қарамастан, көмірлер ең жоғары беріктікке ие.

Қопарма жыныстардың көп  қабатты суланған қат қабатын  және борлық және неогендік саздардың  және саз балшықтардың тығыздық жоғалту  қабілеттігін ескере отырып, кен орнын  әзірлегенді разрез жиектерінің  тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін арнайы іс шаралар өткізу қажет.

ВТИ Орал филиалының зерттеулері  кен орнының көмірлері ИГИ  төртбалдық жүйе бойынша төртінші топқа  көмірлердің өзін өзі жану қабілеттілігімен топтасатын, яғни өзін өзі жану көмірлерге жататының көрсетті.

Кен орнында көмірлер мен  сыйдыратын жыныстардың деметанизациялануына байланысты олар атқылау бойынша  қауіпсіз болып табылады.

Құрамында 10% асатын кремний  топырағы бар кен орнының көмірлері  силикозоқауіпті түріне жатады.

Көмірлер олардың шаңының  жарылуы бойынша қауіпті категориясына  жатады және ЖЭС шаң жүйелерінің  қауіпсіздігі бойынша іс шараларды  қол алғанын талап етеді.

Кен орнының көмірі тасымалдауға келетін және атмосфераға төзгіш болып табылады.

Приозерный кен орнында  радиоактивті ауытқулар жоқ, кен  орнының құрайтын жыныстардың радиоактивтілігі барлық жерде төмен және уран құрамы шамалы.

Қопарма жыныстардың  агрохимиялық және биологиялық сипаттамасы. «Приозерный» разрезіне тұрақты қоданысқа 896,6 га жалпы көлемімен жер бөлінген. Қопарма жыныстардың бір бөлігі автожолдар, Құсмұрын көлінің атырау сызығынан және тасқын судан қоршау бөгет құрылысында, су қоймасының құрылысында қолданылады. Қалған бөліктерін ішкі және сыртқы үйінділерге жинау қарастырылған. Кен орнының өндеу телімінің қопарма жыныстары борпылдақ жыныстармен ұсынылған: саз балшықтармен, саздармен, құмдармен, опоктармен және жартылай тасты аргиллиттармен, құмдақтармен. Жыныстардың физико-механикалық қасиеттерінің тым біркелкі еместігімен сипатталады, биологиялық қалпына келтіруге аз жарамды. Ең құнарлы ширек түзілімдер болып табылады, бірақ бетіндегі тұзды саздардың немесе минерализацияланған жер асты суларының төселуіне байланысты олар суға еритін тұздармен тұздалған және олардың беттерінде тұздақтар қалыптасқан

Тау жұмыстарымен бүлінген алаң тек жеке жоба бойынша барлық кен орнын өңдеуден кейін қалпына  келтіріледі.

Қазіргі кезде разрезді қопару батыс жиектен барлық жұмыс көмірлі және жынысты жиектерге көлікпен айналып кіру арқылы траншеясымен жүзеге асырылады. Көмір қабаттарының төселуінің тау-геологиялық шарттарынан шығатыны, қопармаларды ішкі үйінділерге және разрезден солтүстік-батысқа қарай 2,5 шақырымда орналасқан сыртқы жынысты үйінділерге шығаруды әзірлеудің тасымалдық жүйесі қолданылады.

Тау жұмыстары біршөмішті ЭКГ 5-А экскаваторларымен жүк  көтерімділігі 45 тонна БелАЗ – 7547 автосамосваларымен жыныстарды жеткізуімен  жасалады.

Қазіргі кезде разрез келесі өлшемдерге жетті:

· Ұзындығы 950 м;

· Ені 650 м;

· Тереңдігі 90 м.

Бетіндегі, тасқын, жауын-шашын  суларынан қорғау үшін және көлдің ағылып кетуінен көл жағынан қорғау бөгеті және оңтүстік-шығыс жағынан  таулы су бұрғыш ор құрылған.

Разрездің оңтүстік-батыс  жартылай стационарлы жиегінде + 75 м  жиегінде су тірегіш сазға тереңдітілген  құм түзілімдерінен құрылған кемер  іргесінде ашық сорғы траншеясы  жабдықталған.

+ 26 м жиегінде зумпф  жабдықталған, оның екеуі Д –  1600 – 90 сорғыларымен су құбырлар  бойынша қоймаға айдалынады.

2010 жылдың 1 тамызында 8 дана  көлемінде су төмендететін скважинаны  қазу және жабдықтау жұмыстары  басталды, бұл тікелей шатқалға  су құйылуды 40%-ке азайтты.

Су құйыуы бүгінде 1300 м3/сағат құрайды.

Жергілікті құрылыс  материалдардан кен орны аумағында барланғандары: құрылыс тастың кен орны «Черная Мазарка», құрылыс құмдардың Приозерный кен орны, сонымен қатар кірпіш саздары, отқа шыдамды және керамикалық шикізаттар кен орындарының бір қатары.

Информация о работе Қазақстанның көмір өнеркәсібі (Приозерный қоңыр көмір кен орны мысалында)